Πηγή φωτογραφίας : Επισκέπτες στο όρος Fuji στην Ιαπωνία
# Σοφρώνης Αγγέλος
Ο υπερτουρισμός αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση για αρκετούς ταξιδιωτικούς προορισμούς, καθώς επιφέρει αρνητικές περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Ειδικότερα, συμβάλει στην περιβαλλοντική υπερφόρτωση, στην πίεση στην τοπική κοινότητα και στην αλλοίωση της πολιτιστικής αυθεντικότητας. Οι αιτίες της εμφάνισης αυτού του φαινομένου είναι ποίκιλες, και άπτονται της αυξανόμενης προσβασιμότητας, της υπερβολικής διαφήμισης και της επικράτησης του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Αναφορικά με την αντιμετώπισή του, απαιτούνται ολοκληρωμένες προσεγγίσεις οι οποίες, εμπερικλείουν, τον έλεγχο των τουριστικών ροών, την προώθηση βιώσιμων τουριστικών προορισμών και την ευαισθητοποίηση των ταξιδιωτών. Τέλος, στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τις αιτίες, τις επιπτώσεις και τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης.
Υπερτουρισμός! Μια ορολογία την οποία ακούμε όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια.
Τι είναι τελικά ο υπερτουρισμός, πρέπει να μας προβληματίζει, υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης;
Ως υπερτουρισμό, εννοούμε τον υπερβολικό συνωστισμό τουριστών σε μία περιοχή σε δεδομένη χρονική στιγμή, με αποτέλεσμα την αλλοίωση της ποιότητας του τρόπου ζωής των μόνιμων κατοίκων, με παράλληλες περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις (Dodds and Butler, 2019). Η αλήθεια είναι ότι δεν υφίσταται υπερτουρισμός σε επίπεδο χώρας, αλλά σε επίπεδο πόλεων, νησιών και γενικά συγκεκριμένων περιοχών.
Η συγκεκριμένη έννοια άρχισε να γίνεται γνωστή το 2017 , όμως το φαινόμενο αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς υφίστανται έρευνες οι οποίες μελετούσαν τις επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στις τοπικές κοινωνίες από το 1970 (Peeters et al., n.d, 2018).
Επιπροσθέτως, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 πραγματοποιήθηκαν στην Γαλλία, στην Ιταλία, στην Μάλτα και στην Ισπανία, οι πρώτες διαμαρτυρίες κατοίκων ενάντια στον μαζικό τουρισμό (Boissevain, 1996).
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι οι οποίοι συντελούν στην επικράτηση του υπερτουρισμού σε μία περιοχή;
Σύμφωνα με το Χατζηδάκη (2019), η ανάπτυξη των διαδικτυακών παρόχων, η επικράτηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, η εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι μεταβολές των εργασιακών προτύπων συντελούν στην εμφάνιση υπερτουρισμού. Επιπροσθέτως, οι Dodds & Butler (2019), υποστηρίζουν ότι ο ήδη μεγάλος αριθμός τουριστών, τα νέα προφίλ τουριστικού καταναλωτικού κοινού, η εμφάνιση αεροπορικών εταιρειών χαμηλών ναύλων και η ανάπτυξη της τεχνολογίας αποτελούν τους βασικότερους λόγους εμφάνισης αυτού του φαινομένου. Αν σκεφτούμε επίσης και την ραγδαία ανάπτυξη της βραχυχρόνιας μίσθωσης, τότε έχουμε έτοιμο ένα «εκρηκτικό» μείγμα το οποίο δημιουργεί τις συνθήκες για την περαιτέρω εξάπλωση αυτού του φαινομένου.
Ας προσπαθήσουμε όμως να αναλύσουμε τις επιπτώσεις του ανεξέλεγκτου μαζικού τουρισμού.
Θα μπορούσαμε να τις διαχωρίσουμε σε περιβαλλοντολογικές, οικονομικές και κοινωνικές. Πιο συγκεκριμένα, η ραγδαία αύξηση της τουριστικής δραστηριότητας, παρουσιάζει ποικίλες επιπτώσεις. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις άπτονται της ρύπανσης, της καταστροφής και της αλόγιστης χρήσης των φυσικών πόρων, της παρουσίας ανθρακικού αποτυπώματος και της καταστροφής της βιοποικιλότητας.
Οι οικονομικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν την αυξημένη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, τον εξευγενισμό των τοπικών κοινοτήτων, την πλήρη εξάρτηση της περιοχής από τον τουρισμό και την αλλοίωση των συνθηκών εργασίας. Τέλος, ο υπερτουρισμός έχει σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, οι οποίες σχετίζονται με την αυξημένη εξάπλωση των τουριστών και την ταυτόχρονη περιθωριοποίηση του μόνιμου πληθυσμού, του οποίου η κουλτούρα και η πολιτιστική ταυτότητα του, κινδυνεύει να αλλοιωθεί (Peeters et al., n.d, 2018).
Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης;
Σύμφωνα με μελέτη η οποία έγινε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού, αρκετές χώρες στη Γηραιά Ήπειρο, έχουν ήδη αρχίσει μέσω διαφόρων νομοθεσιών την προσπάθεια για την αντιμετώπιση του υπερβολικού συνωστισμού.
Ειδικότερα, στη Σαντορίνη, έχει επιβληθεί ένα ημερήσιο όριο στους επιβάτες κρουαζιέρας, ενώ πόλεις όπως η Κοπεγχάγη, η Ρίγα και η Στοκχόλμη, έχουν θέσει σε εφαρμογή συστηματικές πολιτικές, οι οποίες σχετίζονται με την ανακατανομή των τουριστών και με τον βιώσιμο αστικό σχεδιασμό. Επίσης, στην Λιθουανία, η δημοτική αρχή, απευθύνθηκε σε εθελοντές για την υποστήριξη και την ενημέρωση των τουριστών, αναφορικά με την προώθηση διαφόρων σημείων της πόλης. Εντούτοις, ορισμένες πολιτικές αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν τον υπερτουρισμό, είτε λόγω κακής εφαρμογής είτε λόγω έλλειψης αποτελεσματικής στρατηγικής (Peeters et al., n.d, 2018).
Η επιβολή φόρων, συνιστά μία πρακτική, την οποία όλο και περισσότερες χώρες ασπάζονται. Πιο συγκεκριμένα, στην Σεβίλλη οι επισκέπτες θα πρέπει να καταβάλλουν φόρο για την επίσκεψη στην Plaza de Espana, με σκοπό τα έσοδα να διατεθούν για την συντήρηση της. Στην Ακρόπολη η αξία του εισιτηρίου αυξήθηκε και οι επισκέπτες οφείλουν να επιλέξουν συγκεκριμένες χρονοθυρίδες για την επίσκεψη τους, ενώ στην Κωνσταντινούπολη η δωρεάν είσοδος θα αντικατασταθεί από ένα εισιτήριο αξίας 25 ευρώ. Επίσης, στην Βενετία η είσοδος θα πραγματοποιείται αποκλειστικά με έκδοση εισιτηρίου , ενώ στο Άμστερνταμ επιβλήθηκε συγκεκριμένο ωράριο λειτουργίας των νυκτερινών μαγαζιών (Henley & Smith, 2024).
Πως ο σχεδιασμός βιώσιμων και ανθεκτικών προορισμών έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στην αντιμετώπιση του συγκεκριμένου φαινομένου, μέσω μακροπρόθεσμων στρατηγικών;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η επιβολή φόρων, παρουσιάζει κάποια θετικά αποτελέσματα, αλλά δυστυχώς δεν αρκεί! Μια ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης προορισμού, περιλαμβάνει, την προώθηση των ταξιδιών σε μία διευρυμένη εποχικότητα, με προνόμια και προσφορές οι οποίες ενθαρρύνουν τους τουρίστες να επισκέπτονται τις προβληματικές περιοχές, εκτός της κορύφωσης του τουριστικού εποχιακού κύκλου. Επιπροσθέτως, ο περιορισμός των επισκεπτών σε συγκεκριμένα σημεία, σε συγκεκριμένες τουριστικές περιόδους, δύναται να συμβάλει στην ανθεκτικότητα του εκάστοτε προορισμού. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις των χωρών, οφείλουν να αυστηροποιήσουν το νομικό πλαίσιο το οποίο άπτεται της άναρχης δόμησης και της καταπάτησης του αιγιαλού (συχνό φαινόμενο στην Ελλάδα).
Επίσης, απαιτείται καθολική και στοχευμένη ενημέρωση τόσο των μόνιμων κατοίκων όσο και των επισκεπτών, αναφορικά με την βιωσιμότητα και την περιβαλλοντολογική συνείδηση, ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιμη διαχείριση των τουριστικών προορισμών. Τέλος, η προώθηση εναλλακτικών, και λιγότερο διάσημων σημείων, δύναται να μειώσει τον υπερτουρισμό και να δώσει τη δυνατότητα σε περισσότερες περιοχές να επωφεληθούν από τον τουρισμό (Leahy, 2023).
Αναλύοντας όλες τις ανωτέρω πληροφορίες, το συμπέρασμα το οποίο εξάγεται, είναι ότι απαιτείται καθολική συμμέτοχή και συνεργασία από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης, Περιφερειών, Δημοτικών Αρχών, Επιχειρηματιών, Συνδικαλιστικών Οργάνων και το σημαντικότερο ίσως…..των ίδιων των κατοίκων!
Η αντιμετώπιση του υπερτουρισμού, απαιτεί δραστικές παρεμβάσεις για τη διατήρηση της βιωσιμότητας και την ανθεκτικότητας των τουριστικών προορισμών. Ειδικότερα, η διαφοροποίηση των προσφερόμενων εμπειριών, η ενίσχυση των υποδομών και της προσβασιμότητας των λιγότερο διάσημων προορισμών, τα οικονομικά προνόμια και η συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, δύναται να συμβάλουν στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Τέλος, απαιτείται καθολική συνεργασία από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Παραπομπές :
[1] Σύμφωνα με διάφορες ηλεκτρονικές πηγές ο συγκεκριμένος όρος, χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 2001 από την Freya Petersen.
Βιβλιογραφία
Βιβλία
- Χατζιδάκης, Α. (2020), Όψεις Τουρισμού: Δεκαοκτώ Δοκίμια για την Τουριστική Ανάπτυξη, τον Σχεδιασμό και την Αρχιτεκτονική, Αθήνα: Κύβος Εκδόσεις Τέχνης
- Dodds, R. & Butler, R. (2019), Overtourism: Issues, realities and solutions, Publisher: De Gruyter
- Peeters, P., Gössling, S., Klijs, J., Milano, C., Novelli, M., Dijkmans, C., Eijgelaar, E., Hartman, S., Heslinga, J., Isaac, R., Mitas, O., Moretti, S., Nawijn, J., Papp, B., & Postma, A. (n.d.). Research for TRAN Committee—Overtourism: Impact and possible policy responses.
- Milano, C., Cheer, J. M., & Novelli, M. (2019). Overtourism: an evolving phenomenon.Publisher: CABI Publishing
- Boissevain, J. (Ed.). (1996), Coping with Tourists: European Reactions to Mass Tourism (1st ed., Vol. 1). Publisher: Berghahn Books
Ηλεκτρονικές Πηγές
- Henley, J., & Smith, H. (2024, March 3), Entrance fees, visitor zones and taxes: how Europe’s biggest cities are tackling overtourism. The Observer.
[Πρόσβαση 12/04/2024]
- Leahy, K. (2023, September 7), Is Overtourism a problem? Travel.
[Πρόσβαση 12/04/2024]
Σημειώσεις
*Το λήμμα βασίζεται σε εργασία που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος «Σχεδιασμός και Διαχείριση Βιώσιμων και Ανθεκτικών Τουριστικών Προορισμών », το οποίο διδάσκεται από τον Επίκουρο Καθηγητή κο. Καραχάλη Νικόλαο στο πλαίσιο του ΔΠΜΣ Στρατηγική Διοίκηση Τουριστικών Προορισμών & Επιχειρήσεων Φιλοξενίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου