Των φρονίμων τα παιδιά, πριν πεινάσουν μαγειρεύουν -Φρέσκα λαχανικά από τον κήπο και το… μπαλκόνι μας

Τα διατροφικά σκάνδαλα, ο φόβος των φυτοφαρμάκων και τώρα η κρίση, έχουν στρέψει νοικοκυριά στις πόλεις στην κατανάλωση κηπευτικών ιδίας παραγωγής

Οικολογικά, φρέσκα λαχανικά από το μπαλκόνι σου στην κατσαρόλα σου. Η παραγωγή κηπευτικών στις αυλές ή ακόμα και στις βεράντες των σπιτιών της πόλης αποτελεί πλέον μια σύγχρονη τάση σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η ανασφάλεια που έχουν προκαλέσει στο καταναλωτικό κοινό τα επαναλαμβανόμενα διατροφικά σκάνδαλα καθώς και η γενικότερη ευαισθητοποίηση στο οικολογικό πρόβλημα έχει στρέψει πολλά αστικά νοικοκυριά στην κατανάλωση αγαθών ιδίας παραγωγής.
Οπως μας πληροφορεί ο κ. Νίκος Θυμάκης, γεωπόνος – σύμβουλος πρασίνου και επιστημονικός υπεύθυνος στην Ανθοκομική Εκθεση Κηφισιάς, η τάση αυτή είναι γνωστή με τους αγγλικούς όρους «kitchen gardening», αν πρόκειται για μπαλκόνι, που θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά ως «κηπουρική κουζίνας» ή «edible garden», αν πρόκειται για κήπο, που σημαίνει «φαγώσιμος κήπος».

«Ο edible garden είναι τρέχουσα τάση στη Βρετανία, στην Αυστρία, στη Γερμανία», λέει ο κ. Θυμάκης και εξηγεί την ιστορική προέλευση της συνήθειας αυτής: «Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου στην Αυστρία και στη Γερμανία παραχωρούσε το κράτος μια έκταση 15 – 20 τετραγωνικών μέτρων σε κάθε οικογένεια για να αντιμετωπιστεί η πείνα στα αστικά κέντρα. Στη συνέχεια η συνήθεια επεκτάθηκε στη Βρετανία. Λόγω της εποχής, όλοι αυτοί οι κήποι καλλιεργούνταν με οικολογικά λιπάσματα. Μετά τον πόλεμο, έμεινε το “κατοχικό σύνδρομο”, η ίδια συνήθεια μεταφέρθηκε στο σπίτι. Πολλές οικογένειες, στις ίδιες χώρες, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξεως και μεγέθους κήπου καλλιεργούν οικολογικά στο σπίτι τους.
Ενα ανάλογο σύστημα ίσχυε και ισχύει μέχρι σήμερα και στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης όπου παραχωρούνται στις οικογένειες έναντι φτηνού ενοικίου μικρές εκτάσεις γης στον περιαστικό χώρο».
Με το πέρασμα του χρόνου, δεν εγκαταλείπεται ο edible garden, αντιθέτως επεκτείνεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ. Η έντονη αστικοποίηση είχε επίσης ως αποτέλεσμα να μεταφέρεται μια πατροπαράδοτη συνήθεια του χωριού στην πόλη».
Οπως εξηγεί ο κ. Θυμάκης, ο «φαγώσιμος κήπος» έπαψε να είναι το υπ αριθμόν ένα ζητούμενο για τις γενιές του 70 και του 80 καθώς οι κοινωνικοί στόχοι είχαν πλέον μετατοπιστεί από τον βιοπορισμό στον πλουτισμό. Η τότε επικρατούσα τάση στους κήπους ήταν τα καλλωπιστικά και κηποτεχνικά φυτά, τα λουλούδια.
Αναγκαιότητα
Σήμερα, η επιστροφή στις… αγροτικές μας ρίζες προβάλλει πλέον όχι ως μόδα αλλά ως αναγκαιότητα μπροστά στην αγωνία για την ποιότητα της διατροφής και της ζωής μας. «Από το 90 και μετά αρχίζει να αναπτύσσεται η ανάγκη να ξεφύγουμε από τα χημικά και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Σε αυτό το πλαίσιο άρχισαν να βαφτίζονται οι παλιές συνήθειες ως σύγχρονες οικολογικές τάσεις, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί το καταναλωτικό κοινό των προηγούμενων δεκαετιών που ήταν αδιάφορο για τα ζητήματα αυτά».
Στην Αθήνα και άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις η δημιουργία λαχανόκηπου διαρκώς επεκτείνεται. Πολλοί διατηρούν περιβόλι, κυρίως σε γειτονιές γύρω από το κέντρο, είτε μεταφέροντας στην πόλη όσα έχουν μάθει στον τόπο καταγωγής τους είτε ξεκινώντας με διάβασμα και πειραματισμούς είτε απευθυνόμενοι σε ειδικούς. Οπως λένε οι ίδιοι, πρόκειται για μια πολύ ευχάριστη ενασχόληση με την οποία κάνουν εξοικονόμηση χρήματος αλλά κυρίως βάζουν φρέσκα και αγνά προϊόντα στην κουζίνα τους.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΕΙΔΙΚΟΥΣ

Εύκολη η δημιουργία μιας μικρής οικιακής καλλιέργειας ακόμη και σε μια ζαρντινιέρα

Οι ειδικοί ενθαρρύνουν τον καθένα μας να φτιάξει έναν μικρό λαχανόκηπο στο σπίτι του. Σύμφωνα με τον κ. Θυμάκη. «Είναι μια ωραία ενασχόληση αλλά και κάτι χρήσιμο για την κουζίνα και διδακτικό για τη νέα γενιά. Είναι αλλιώς να μεγαλώνει ένα παιδί μυρίζοντας βασιλικό και ρίγανη και αλλιώς να έχει εικόνες μόνο από φίκους και σεφλέρες». Ο ίδιος τονίζει ότι και το αισθητικό αποτέλεσμα ενός περιβολιού είναι πολύ ικανοποιητικό.
Για τη δημιουργία ενός μικρού λαχανόκηπου δεν απαιτούνται πολλά πράγματα. Ο καθένας μπορεί να βάλει ακόμα και σε μια ζαρτινιέρα στο μπαλκόνι του κάποια φυτά και με λίγη φροντίδα να αποκτήσει προϊόντα δικής του παραγωγής.
«Πολύ κοινά και εύκολα στην καλλιέργειά τους είναι οι πιπεριές, τα κρεμμύδια, τα μαρούλια, καθώς επίσης ο άνηθος, το σέλινο και ο μαϊντανός, τα οποία μπορεί να τα βάλεις και σε ζαρντινιέρα. Πολλοί βάζουν και ρόκα. Τα πιο δημοφιλή φυτά πάντως είναι τα αρωματικά, που είναι και εύκολα στη συντήρηση», λέει ο κ. Θυμάκης.
Ο ίδιος δίνει απλές συμβουλές στους νέους εραστές της οικιακής καλλιέργειας λαχανικών μέσα από το βιβλίο «Κήπος και Βεράντα» που έχει συγγράψει μαζί με τον Ταξιάρχη Ανδριτσόπουλο.
Σύμφωνα με τον κ. Θυμάκη, «Ένας κήπος για να θεωρηθεί οικολογικός («organic garden») πρέπει υποχρεωτικά να έχει κηπευτικά και αρωματικά φυτά.
Ο κήπος πρέπει να έχει και χρώμα και άρωμα. Το άρωμα είναι πολύ βασικό στη ζωή μας στο αστικό περιβάλλον. Προσελκύει το ζουζούνι το οποίο πρέπει να έρθει στο φυτό για να γίνει η ιερή πράξη της επικονίασης. Σημαντικό μέρος για έναν ολοκληρωμένο κήπο είναι και τα καρποφόρα δέντρα, μια λεμονιά, μια συκιά».
Επισημαίνει ακόμη ότι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οικολογικά σκευάσματα και γενικά οικολογικοί τρόποι αντιμετώπισης των προβλημάτων, όπως ο χούμους (οργανικό βελτιωτικό εδάφους) και κομπόστ (αποσυντιθέμενο φυτικό υλικό το οποίο είναι δυνατόν να παρασκευάζεται και οικιακά με εύκολο τρόπο), υδατοδιαλυτών βιολογικών λιπασμάτων καθώς και αρπαχτικών εντόμων για την αντιμετώπιση επιζήμιων εχθρών.
Οπως λέει, τα φυτά θα πρέπει να τοποθετούνται ανάλογα με τις ενδεδειγμένες αποστάσεις φύτευσης, όπως είναι και στον αγρό: «Για παράδειγμα σε μια ζαρντινιέρα μήκους ενός μέτρου μπορούμε να βάλουμε δυο φυτά ντομάτας ή τρία κεφάλια μαρούλια ή πέντε αρωματικά φυτά, μια λεβάντα, ένα δενδρολίβανο, ένα θυμάρι, μια ρίγανη ένα δίκταμο». Τα κηπευτικά μπορούμε να τα προμηθευτούμε μικρά από φυτώριο ή να τα σπείρουμε. «Αν σπείρουμε πρέπει να διαχωρίσουμε τα φυτά όταν σκάσουν τα δύο πρώτα φύλλα ώστε να μην πνίξει το ένα φυτό το άλλο», σημειώνει.
Οι επιλογές των φυτών είναι προσωπικές αν και υπάρχουν και κάποια κριτήρια ευδοκίμησης ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στο σημείο φύτευσης. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι η διάρκεια ηλιοφάνειας, ο διαθέσιμος χώρος, η έκθεση στον άνεμο, η διαθεσιμότητα καλής ποιότητας νερού.

ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΦΥΤΕΨΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΟΥ

Ηλιαζόμενη θέση (τουλάχιστον 6 ώρες έκθεση στον ήλιο κατά μέσο όρο την άνοιξη, π.χ. ταράτσα, κήπος ανατολικός, βεράντα ανατολική): όλα τα κηπευτικά π.χ. ντομάτα, μελιτζάνα, μαρούλι, κρεμμύδι -με την προϋπόθεση ότι δεν έχει ισχυρό άνεμο- και όλα τα αρωματικά φυτά.

Σκιερή θέση (λιγότερες από 4 ώρες ηλιοφάνεια την άνοιξη κατά μέσο όρο π.χ. αίθριο ανάμεσα σε δυο πολυκατοικίες, κήπος πίσω από το σπίτι, μπαλκόνι κάτω από πλατύφυλλα δένδρα): βολβούς όπως κρεμμύδια, καρότα, ραπανάκια και αρωματικά όπως δυόσμος, μέντα.

ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΣΠΟΡΑΣ

Τα λαχανικά που έχουν πολύ μικρούς σπόρους σπέρνονται στα πεταχτά, αφού ο σπόρος ανακατευτεί με άμμο (π.χ. σπανάκι, μαρούλι). Οσα έχουν ευμεγέθεις σπόρους, τοποθετούνται σε γραμμές και σκεπάζονται ελαφρά. Στη συνέχεια πρέπει να συμπιέζονται με ένα σανίδι και να ποτίζονται χωρίς πίεση από χαμηλά.

Ιανουάριος – Φεβρουάριος σε ανοιχτό χώρο: Καρότο, πράσο, μαρούλι, σέσκουλα, σπανάκι, μπιζέλια, φάβα.
Ιανουάριος – Φεβρουάριος σε προστατευμένα σπορεία: Μελιτζάνες, πιπεριές, ντομάτες, σέλινο, βασιλικός, κουνουπίδι.
Μάρτιος – Απρίλιος σε προστατευμένο σπορείο αν το επιβάλλουν οι καιρικές συνθήκες: Ντομάτα, κολοκύθι, αγγούρι, μαϊντανός, πιπεριά, μελιτζάνα, πράσο, καρότο.
Μάιος – Ιούνιος: Αγγούρι, καρότο, κολοκύθα, κολοκυθάκια, μελιτζάνες, πιπεριές.
Ιούλιος – Αύγουστος: Σπανάκι, λάχανο, παντζάρι, καρότο, ρόκα, ραδίκι, μαϊντανό.
Σεπτέμβριος – Οκτώβριος σε προστατευμένο σπορείο αν επιβάλλεται από τις καιρικές συνθήκες: ραδίκι, ρόκα, σπανάκι, σκόρδα, μαρούλι, μαϊντανό.
Νοέμβριος – Δεκέμβριος σε προστατευμένο σπορείο: μπιζέλια, ρεβίθια, σπανάκι.

ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΦΥΤΕΥΣΗΣ

Σκόρδα, πράσινα κρεμμυδάκια: Ιανουάριος – Φεβρουάριος

Ντομάτα, κολοκύθι, αγγούρι, μαϊντανός, πιπεριά, μελιτζάνα, πράσο, καρότο: Μάρτιος – Απρίλιος.
πηγή