Αμύνταιο: Παρυδάτιες πολιτείες

AMYNTAIO - ΦΛΩΡΙΝΑ

Στις όχθες τεσσάρων λιμνών ξετυλίγονται εικόνες ζωγραφικής τελειότητας, στους αμπελώνες του Αμυνταίου ετοιμάζεται το εκλεκτό κρασί της επόμενης χρονιάς, ενώ λίγο παραπέρα η αρχαιολογική σκαπάνη ανασυνθέτει βήμα βήμα χιλιετίες Ιστορίας.

Και μόνο η εικόνα στον χάρτη αρκεί για να σε προδιαθέσει για τις πολλαπλές εκπλήξεις του Αμυνταίου. Πού αλλού θα βρεις τέσσερις λίμνες σε μια απόσταση ούτε είκοσι χιλιομέτρων, η καθεμία τόσο διαφορετική από την άλλη, και την ίδια ώρα τόσο απαραίτητη η μία για την ύπαρξη της άλλης; Η Βεγορίτιδα, η λίμνη Πετρών, η Ζάζαρη και η Χειμαδίτιδα αποτελούν τέσσερις μήτρες ενός σπάνιου οικοσυστήματος, με τις ομοιότητες και τις ιδιαιτερότητές τους, που πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίσεις από κοντά.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Με έδρα κι αφετηρία τη σύγχρονη πόλη του Αμυνταίου, απλώνονται μπροστά σου αλλεπάλληλες επιλογές: Να ξεκινήσω για τον γύρο των λιμνών; Σε ποια απ' τις τέσσερις θα δω το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα; Κι έπειτα, σε ποιο χωριό να σταματήσω για φαγητό; Πού θα βρω το καλύτερο κρασί; Γιατί το ξέρεις πως στο Αμύνταιο το κρασί έχει τη δική του ιεροτελεστία, ίσως να είναι επειδή οι αμπελώνες εδώ είναι πιο κοντά στον ουρανό (οι αμπελοκαλλιέργειες βρίσκονται σε ένα από τα μεγαλύτερα υψόμετρα στην Ελλάδα, περίπου στα 650 μ.). Μια βόλτα στα επισκέψιμα οινοποιεία της περιοχής θα σε μυήσει στις εκπλήξεις του ξινόμαυρου, στις τοπικές ποικιλίες του ερυθρού και του λευκού, σε γεύσεις και αρώματα που κάμπτουν αντιστάσεις.
Ομως το ταξίδι στο Αμύνταιο έχει μόλις ξεκινήσει. Οι σκαπάνες των αρχαιολόγων χτυπούν με ρυθμό κλασικής μπαγκέτας στις ανασκαφές της περιοχής και βήμα βήμα φέρνουν στο φως μια ακόμη ψηφίδα της Ιστορίας, που εδώ μετριέται σε χιλιετίες. Στον Αγιο Παντελεήμονα θα δεις από κοντά τις εργασίες δεκάδων ανθρώπων, που συγκεντρώνουν εδώ τα ευρήματα από τους αρχαιολογικούς χώρους του Αμυνταίου και με υπομονή και μαστοριά ανασυνθέτουν κομμάτι κομμάτι το βιβλίο της Ιστορίας όχι πια μόνο της περιοχής μα της ανθρωπότητας.
Το ταξίδι στο Αμύνταιο μπορεί να έχει πολλές αφετηρίες, όμως ο τελικός προορισμός είναι ένας: το Νυμφαίο. Ενα από τα ωραιότερα χωριά της Ελλάδας, όχι επειδή το λένε οι «ειδικοί», μα γιατί οι επισκέπτες του το ψηφίζουν ως το ωραιότερο ξανά και ξανά, σφυρηλατώντας μια σχέση αγάπης μαζί του. Αδικο έχουν; Ενας υπέροχος πετρόκτιστος οικισμός, με παγωμένο κλίμα (το υψόμετρο γαρ) αλλά ζεστούς ανθρώπους.

Η Λίμνη Χειμαδίτιδα

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Και στις παρυφές του χωριού, το μοναδικό στην Ελλάδα καταφύγιο αρκούδας, ο Αρκτούρος, ένας μικρός παράδεισος για τα κυνηγημένα θηλαστικά, που εδώ βρίσκουν την ασφάλεια που χρειάζονται...
Ανάμεσα σε τέσσερις λίμνες
Το είπαν Αμύνταιο, Συροβίτσεβο, Σόροβιτς και ξανά Αμύνταιο. Ονόματα πολλά για μία πόλη που έλκει τις ρίζες της από τα χρόνια του Μακεδόνα βασιλιά Αμύντα. Το Αμύνταιο σήμερα είναι μια πόλη ζωντανή, συγκοινωνιακός κόμβος του Νομού Φλώρινας, πασίγνωστο για τα υψηλής ποιότητας κρασιά του αλλά και τον σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ. Τα φουγάρα διακόπτουν πολλές φορές την ανέμελη βόλτα με το βλέμμα στην κοιλάδα, κομμάτι κι αυτά της καθημερινότητας.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Χτισμένο σε ένα οροπέδιο, στα 600 περίπου μέτρα υψόμετρο, το Αμύνταιο δεν θέλγει με την εμφάνισή του. Μάλλον δεν το χρειάζεται όμως κιόλας. Αν μετά μανίας ψάχνεις κάτι για να γεμίσεις τη φωτογραφική σου μηχανή, τότε θα σταθείς στην κεντρική πλατεία, με τον ναό των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης, και τριγύρω τα πιο in καφέ της πόλης. Επειτα είναι και το όντως πρωτότυπο γαλάζιο καμπαναριό, στο νεκροταφείο, με τη φωλιά του πελαργού στην κορυφή.
Στο Αμύνταιο όμως πρέπει να έρθεις οπωσδήποτε στις αρχές Οκτωβρίου, όταν πραγματοποιείται εδώ η πιο μεγάλη εμποροπανήγυρη της Δυτικής Μακεδονίας, ένα γεγονός όχι μόνο οικονομικό, μα και κοινωνικό και πολιτιστικό, ένα αληθινό ορόσημο στον κύκλο του χρόνου στο Αμύνταιο. Από την πόλη οι επιλογές για βόλτες στα γύρω χωριά είναι πολλές. Στα 5,5 χλμ. βρίσκεται το Ξινό Νερό, εδώ όπου εμφιαλώνεται το ομώνυμο μεταλλικό νερό, φημισμένο για τις αναγνωρισμένες ευεργετικές του ιδιότητες, κατά βάση στα νεφρά και το ήπαρ.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Στο Ξινό Νερό παράγονται επίσης και τα ομώνυμα τοπικά αναψυκτικά –πορτοκαλάδα, λεμονάδα, σόδα– που θα βρεις σ' ολόκληρο τον νομό, και όχι μόνο. Στο χωριό αξίζει επίσης να δεις το παλιό γαλλικό νοσοκομείο, ένα υπέροχο τριώροφο κτίριο που σήμερα στεγάζει το δημοτικό σχολείο. Συνεχίζοντας προς τα νοτιοδυτικά, και αφήνοντας πίσω το Ξινό Νερό, περνάς από το Πεδινό και έρχεσαι στον Αετό, ένα χωριό χτισμένο σε μια σχεδόν απόλυτα επίπεδη έκταση «στα πόδια του βουνού». Στον Αετό γίνεται κάθε χρόνο η «γιορτή πιπεριάς», γύρω στα τέλη Αυγούστου, με άπειρα ντόπια εδέσματα με βάση την πιπεριά και άφθονες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις.
Αν συνεχίσεις στην ίδια κατεύθυνση, θα φτάσεις μέχρι το Σκλήθρο, έναν παραδοσιακό οικισμό με πολλά παλιά σπίτια από πέτρα, λίγο πριν από τα «σύνορα» της Φλώρινας με τον Νομό Καστοριάς.
Πώς να πάτε

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Το Αμύνταιο απέχει 524 χλμ. από την Αθήνα (μέσω Λάρισας) και περίπου 162 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη (μέσω Εδεσσας). Εναλλακτικά, από Αθήνα μπορείτε να αποφύγετε να περάσετε από Λάρισα επιλέγοντας τη διαδρομή από Τέμπη και Κατερίνη, που είναι μεν περίπου 100 χλμ. περισσότερα, αλλά σε πολύ καλύτερο οδικό δίκτυο, ενώ το τμήμα Κατερίνη-Βέροια θα το διανύσετε μέσω Εγνατίας. Την ίδια επιλογή μπορείτε να κάνετε και από Θεσσαλονίκη. Απέχει δε 34 χλμ. από τη Φλώρινα.
Δρόμοι του ξινόμαυρου κρασιού
Στο οροπέδιο του Αμυνταίου, εκεί στους απέραντους αμπελότοπους, όπου ευδοκιμεί η ονομαστή ξινόμαυρη ποικιλία, και που χρόνια τώρα εφοδιάζουν με τους πλούσιους καρπούς τους ολόκληρη τη χώρα· εκεί θα μάθεις από καλό κρασί, «κλέβοντας» τα μυστικά του από τους καλύτερους!

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Λίγες φορές είναι τόσο εύκολο να αποδώσεις με λίγες λέξεις τον χαρακτήρα, την «ταυτότητα» μιας περιοχής, όπως στο Αμύνταιο. Αρκεί να κοιτάξεις γύρω σου, στην ύπαιθρο που περιβάλλει το Αμύνταιο και θα βρεις γρήγορα τη λύση: απέραντοι αμπελώνες, χιλιάδες στρέμματα αμπελιών που εδώ και κάποιες δεκαετίες έχουν αναδείξει την περιοχή σε πρωταγωνίστρια της ελληνικής οινικής πραγματικότητας και το Αμύνταιο σε σημείο αναφοράς. Τα κρασιά που παράγονται και εμφιαλώνονται στα οινοποιεία της περιοχής κατακτούν σταθερά τις πρώτες θέσεις σε εγχώριους και διεθνείς διαγωνισμούς αλλά και –κάτι που είναι ακόμα πιο σημαντικό– μια σίγουρη θέση στο τραπέζι μας.
Περίπου 7.500 στρέμματα αμπελώνων απλώνονται στην ευρύτερη περιοχή του Αμυνταίου, όπου καλλιεργούνται αρκετές ποικιλίες. Η ναυαρχίδα ωστόσο της οινικής παραγωγής στην περιοχή είναι η ποικιλία «ξινόμαυρο» (ή «ποπόλκα» στην ντοπιολαλιά) που, σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορεί να δώσει και τα τρία είδη οίνου, δηλαδή λευκό, ερυθρό και ροζέ.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Το ιδιαίτερο μικροκλίμα μάλιστα, παράλληλα με το υψόμετρο (έως 660 μ.) και η γεωγραφική ιδιαιτερότητα της περιοχής καλύπτουν απόλυτα τις ανάγκες αυτής της απαιτητικής ποικιλίας: τέσσερα βουνά περικλείουν το οροπέδιο του Αμυνταίου (ο Βόρρας, το Βίτσι, το Βέρμιο και το Ασκιον), λειτουργώντας σαν «φυσικό ψυγείο» και εξασφαλίζοντας έτσι τα επιθυμητά επίπεδα θερμοκρασίας χωρίς ενεργειακό κόστος. Σκέψου ότι ο τελευταίος τρύγος εδώ ξεκινάει στις αρχές Σεπτέμβρη!
Oμως η φύση δεν φτιάχνει κρασί. Το κρασί το φτιάχνουν οι άνθρωποι, οι καλλιεργητές που θα βάλουν την εμπειρία και τον κόπο τους, και οι οινοποιοί που θα προσθέσουν την τέχνη και τη γνώση τους και θα μετουσιώσουν τα δώρα της φύσης στα περιζήτητα κρασιά Αμυνταίου, αναγνωρισμένα σε διεθνή κλίμακα για την υψηλή τους ποιότητα. Στην περιοχή δραστηριοποιούνται αρκετοί επαγγελματίες και τα οινοποιεία εδώ (κάποια από αυτά είναι και επισκέψιμα) είναι σωστά εργαστήρια παραδείσιων γεύσεων.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Η πιο σημαντική παρουσία στην περιοχή είναι χωρίς αμφιβολία της ΕΑΣ Αμυνταίου (Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών). Πρόκειται για τη συνεταιριστική πρωτοβουλία που ξεκίνησε το 1946, ενώνοντας τους ντόπιους παραγωγούς.
Το 1959 απέκτησε το δικό της οινοποιείο και έναν χρόνο αργότερα διέθεσε στην αγορά το πρώτο της κόκκινο κρασί, ενώ το 1971 ξεκίνησε την παραγωγή αφρώδους οίνου από ξινόμαυρη ποικιλία, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Επειτα ήταν απλώς θέμα χρόνου να γίνει το «μπαμ»: το ερυθρό και το ροζέ κρασί Αμυνταίου αναγνωρίζεται πλέον ως «Αμύνταιο Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας» (ΟΠΑΠ), το ροζέ μάλιστα είναι και το μοναδικό στη χώρα με ετικέτα ΟΠΑΠ!

Η λίμνη Πετρών.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Στις εγκαταστάσεις της ΕΑΣ θα ξεναγηθείς στους χώρους του οινοποιείου, θα ενημερωθείς για τις καλλιέργειες και τις σύγχρονες μεθόδους παραγωγής, και βέβαια -εδώ δεν είναι όλη η ουσία;- θα δοκιμάσεις ένα προς ένα τα κρασιά παραγωγής της ΕΑΣ, στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο οινογνωσίας. Αν δώσεις προσοχή στις εξηγήσεις των ειδικών, θα μάθεις πράγματα άγνωστα για τους πιο πολλούς, όπως το πώς να καταλαβαίνεις από τα υγρά στο ποτήρι αν το κρασί έχει να «δώσει» ακόμη, από πλευράς ωρίμανσης, αν οι φυσαλίδες στο αφρώδες είναι φυσικές ή προϊόν προσθήκης και άλλα πολλά, ενδιαφέροντα και άκρως... αρωματικά!
ΕΑΣ Αμυνταίου
Γυμναστηρίου 7, Αμύνταιο
Τηλ.: 23860 23813,
www.amyndeonoenos.com
Επισκέψιμα οινοποιεία
Στην περιοχή του Αμυνταίου δραστηριοποιούνται αρκετοί επαγγελματίες οινοποιοί, κάποιοι εκ των οποίων διατηρούν επισκέψιμα οινοποιεία. Ενδεικτικά αναφέρουμε

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

το Κτήμα Αλφα (Αμύνταιο, www.alpha-estate.com),
το Οινοποιείο Βεγορίτις (Αγιος Παντελεήμονας,
www.vegoritis.com.gr),
το Κτήμα Παύλου (Αγιος Παντελεήμονας, www.pavlouestate.com),
το Οινοποιείο Ιωάννη Χατζή (Αμύνταιο) και το Οινοποιείο του Κυρ Γιάννη (Αγιος Παντελεήμονας, www.kiryianni.gr).
Μπορείς να επισκεφτείς τους χώρους των οινοποιείων κατόπιν συνεννοήσεως.
Πρότυπο Αγρόκτημα Βεγόρας

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Περίπου 5 χλμ. από το Αμύνταιο, με κατεύθυνση αυτήν τη φορά προς τα ανατολικά, βρίσκεται το χωριό της Βεγόρας. Στον μικρό αυτό οικισμό θα φτάσεις διασχίζοντας καταπράσινα χωράφια και αγρούς, αφού ωστόσο έρθεις συνέχισε τον δρόμο σου για περίπου ακόμα 1 χλμ. μέχρι να φτάσεις στο «Αγρόκτημα Βεγόρας». Πρόκειται για έναν πετρόκτιστο, επισκέψιμο στάβλο που φιλοξενεί περίπου 1.000 ζώα -στη συντριπτική τους πλειονότητα πρόβατα- και σε λίγο καιρό, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί απολύτως οι εργασίες που ακόμη συνεχίζονται, θα μπορεί να προσφέρει ακόμη και την ευκαιρία διαμονής σε όποιον ενδιαφέρεται. Είναι μια προσπάθεια δημιουργίας μιας μονάδας ολοκληρωμένης διαχείρισης, όπου μπορείς να παρακολουθήσεις ολόκληρη τη διαδικασία της κτηνοτροφικής παραγωγής, μέσα από οργανωμένη ξενάγηση.
Πληροφορίες τηλ.: 698 5037131 　
Διαμονή

ΑΠΟΣΤΟΛΗ /Ταξίδι

Για να απολαμβάνετε μια πρώτης τάξεως θέα της Βεγορίτιδας και παράλληλα υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, επιλέξτε για τη διαμονή σας το συγκρότημα Bella Toumpa (Αγιος Παντελεήμονας, τηλ.: 23860 61270, www.bellatoumpa.gr), ένα υπέροχο λιθόκτιστο αρχοντικό με πολυτελή δωμάτια και σουίτες. Παρέχει επίσης πληροφορίες και εξοπλισμό για δραστηριότητες στη Βεγορίτιδα, ενώ διαθέτει και πολύ αξιόλογο εστιατόριο. Εναλλακτικά, μπορείτε να εμπιστευτείτε το Hotel Panorama (Αγιος Παντελεήμονας, τηλ.: 23860 61399, www.panorama-florina.gr), με 30 δωμάτια και διαμερίσματα κατάλληλα για οικογένειες αλλά και μεγάλες παρέες. Στο γραφικό Νυμφαίο επίλεξε τον Ξενώνα Νεβέσκα (Νυμφαίο, τηλ.: 23860 31091, www.neveska.gr), ένα διώροφο κτίριο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στο κέντρο του οικισμού, με όμορφα δωμάτια και εξαιρετικό service. Μια πολύ καλή επιλογή είναι και ο Ξενώνας Εντερνέ (Νυμφαίο, τηλ.: 23860 31230, www.enterne.gr) με αρχοντικό στυλ και άνετους χώρους.　
Φαγητό
Πολλές και ιδιαίτερες οι επιλογές φαγητού στην περιοχή του Αμυνταίου. Στην ταβέρνα Το Κουτούκι (Αγ. Παντελεήμονας, τηλ.: 23860 61348) ο Βασίλης ετοιμάζει λαχταριστές ποικιλίες κρεατικών που πρέπει να δοκιμάσεις. Στο εστιατόριο Ναουμίδης (Αγ. Παντελεήμονας, τηλ.: 23860 61238, www.naoumidis.gr) θα δοκιμάσεις τις δημιουργίες του Αγγελου, με σπεσιαλιτέ από χαβιάρι από κυπρίνο μέχρι τοπικές συνταγές από ντόπιες πιπεριές. Εχει πολύ καλή θέα στη λίμνη ενώ λίγο παρακάτω λειτουργεί και το ομώνυμο μεζεδοπωλείο. Στο Σκλήθρο θα δοκιμάσεις τα ευφάνταστα πιάτα του βραβευμένου εστιατορίου Θωμάς (Σκλήθρο, τηλ.: 23860 31206-31080, www.agonari.gr), ενώ δεν πρέπει να παραλείψεις να τιμήσεις και την επίσης βραβευμένη κουζίνα του Κοντοσώρου (Ξινό Νερό, τηλ.:: 23860 81256, www.kontosoros.gr) με δημιουργίες gourmet.
Αγιος Παντελεήμονας: Ο άγιος της λίμνης
Είναι το χωριό των τεσσάρων εποχών· χειμώνα-καλοκαίρι ο Αγιος Παντελεήμονας καταφέρνει να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον μας, με τους ζεστούς ανθρώπους του και τις ομορφιές της λίμνης Βεγορίτιδας που απλώνεται νωχελικά στα πόδια του. Πώς καταφέρνεις να αντισταθείς;
Την άνοιξη το χωριό «αγκαλιάζουν» οι γύρω λόφοι με το έντονο πράσινο χρώμα τους· το καλοκαίρι χαλάει ο κόσμος στην πλαζ, με τους πιστούς φίλους του να περνούν ατέλειωτες ώρες στα νερά της λίμνης· το φθινόπωρο είναι η εποχή που τα περίπου 15 ρακοκάζανα του χωριού δίνουν το σύνθημα για το γλέντι· και τον χειμώνα είναι από τις καλύτερες βάσεις για εξορμήσεις στο χιονοδρομικό κέντρο του Καϊμακτσαλάν.
Ο Αγιος Παντελεήμονας, το είπαμε, είναι το χωριό των τεσσάρων εποχών, πάντα ζεστό και φιλικό, με τους έξω καρδιά κατοίκους του, τους περιποιημένους ξενώνες του και τις ταβέρνες του που ανεβάζουν το επίπεδο της παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας σε ύψη δυσθεώρητα.
Ιστορικός οικισμός, χτισμένος στους πρόποδες του Καϊμακτσαλάν και στη νοτιοδυτική όχθη της λίμνης Βεγορίτιδας, ο Αγιος Παντελεήμονας είναι ένα χωριό εν εξελίξει. Πολλά από τα σπίτια του έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, ωστόσο η τάση είναι η δημιουργία νέων κατοικιών, ακόμη και από μη ντόπιους, με την έμπρακτη ενθάρρυνση, μάλιστα, και υποστήριξη των κατοίκων.
Οι υποδομές του χωριού, σε επίπεδο διαμονής και φαγητού, είναι στ' αλήθεια πλούσιες και η αναλογία ποιότητας-τιμής είναι, χωρίς υπερβολή, από τις καλύτερες που μπορεί να συναντήσει ο επισκέπτης.
Θα βρεις, λοιπόν, πετρόκτιστους ξενώνες, με θέα στη λίμνη που δύσκολα περιγράφεται με λόγια, ανοικτούς καθ΄όλη τη διάρκεια του χρόνου· κάποιοι μάλιστα από αυτούς παράσχουν πληροφορίες αλλά και τον κατάλληλο εξοπλισμό για δραστηριότητες στη λίμνη.
Οσο πια για το φαγητό; Οι ταβέρνες του Αγίου Παντελεήμονα –οι περισσότερες πάνω στον κεντρικό δρόμο που διασχίζει το χωριό– προσφέρουν γεύσεις παραδοσιακές αλλά και delicatessen, για όλα τα γούστα και όλους τους... ουρανίσκους.
Οταν βρεθείς στον Αγιο Παντελεήμονα αξίζει να περιπλανηθείς στα δρομάκια του χωριού, να περάσεις από την πλατεία απέναντι από το σχολείο, να δεις τον παλιό ανεμόμυλο, να πιεις έναν ελληνικό στα καφενεία παρέα με τους γεροντότερους κατοίκους του χωριού. Αλλά και να ανέβεις μέχρι το ξωκλήσι του Αγίου Πνεύματος, πάνω από τις γραμμές του τρένου, κι από κει να απολαύσεις με την ησυχία σου την πανοραμική θέα της Βεγορίτιδας, ίσως στο καλύτερο «μπαλκόνι» της περιοχής.
Πώς να πάτε
Ο Αγιος Παντελεήμονας απέχει μόλις 7,5 χλμ. από το Αμύνταιο. Για να φτάσεις στο χωριό, θα κινηθείς προς τη βορειοανατολική έξοδο της πόλης, θα περάσεις τις σιδηροδρομικές γραμμές και θα συνεχίσεις σε περίπου ευθεία γραμμή μέχρι το χωριό. Η συνολική διαδρομή δεν ξεπερνάει τα 10 λεπτά.
Ολα ξεκίνησαν από ένα πηγάδι...
...όπως τουλάχιστον θέλει ο θρύλος. Από ένα πηγάδι, συνεχίζει το παραμύθι, που ένα μικρό κορίτσι ξέχασε κάποια βραδιά να κλείσει, τρομαγμένο ίσως από τα ξωτικά του νερού. Κι εκείνο ξεχείλισε, και μέσα σε λίγες ώρες γέμισε όλη τη λεκάνη της περιοχής, δημιουργώντας έτσι τη λίμνη Βεγορίτιδα. Αν υπάρχει μια –μικρή έστω– δόση αλήθειας σ' αυτήν την ιστορία, τότε εκεί θα πρέπει να οφείλεται η σχεδόν παραμυθένια ομορφιά της λίμνης. Τι κι αν σήμερα έχει χάσει περίπου το 30% της συνολικής της έκτασης και του υδατικού της αποθέματος; «Χωρισμένη» σχεδόν εξ ημισείας ανάμεσα στη Φλώρινα και την Πέλλα, η Βεγορίτιδα παραμένει μία από τις μεγαλύτερες λίμνες της χώρας, και σίγουρα η βαθύτερη, με βάθος που σε κάποια σημεία φτάνει και τα 45 μ. (κάποτε έφτανε και τα 60μ.!)
Τα δύο τελευταία χρόνια η στάθμη ανεβαίνει, όπως φαίνεται χαρακτηριστικά και από το πέτρινο μονοπάτι στην πλαζ, που κατεβαίνει από το χωριό και χάνεται μέσα στη λίμνη! Η λίμνη, ενταγμένη στο δίκτυο προστασίας Natura 2000, αποτελεί πρώτης τάξεως καταφύγιο για πολλά είδη ορνιθοπανίδας ενώ και στα νερά της κολυμπούν πληθυσμοί από τσιρόνια, γριβάδια και γουλιανούς. Το καλοκαίρι, η πλαζ του Αγίου Παντελεήμονα, στη νοτιοδυτική πλευρά της λίμνης, κατακλύζεται από κόσμο, που χαίρεται το κολύμπι και τα θαλάσσια σπορ στα νερά της Βεγορίτιδας, ενώ ανεπιφύλακτα προτείνεται και ο γύρος της λίμνης με ποδήλατο!
Λίμνες Αμυνταίου: Μηνύματα από τα βάθη των αιώνων
Είναι η λίμνη με το πράσινο χρώμα, αδύνατον να την μπερδέψεις με κάποια άλλη. Η λίμνη Πετρών με τις απόκοσμες εικόνες των νερών της, με τον παραλίμνιο ομώνυμο οικισμό και τα ευρήματα προϊστορικής εποχής, είναι από μόνη της ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο του Αμυνταίου.
Δεν είναι η μεγαλύτερη λίμνη από τις τέσσερις του Αμυνταίου, δεν είναι η βαθύτερη ούτε η πλουσιότερη σε υδάτινα αποθέματα. Είναι όμως μάλλον η πιο... αλλόκοτη, ίσως και η πιο απρόσιτη, μα σίγουρα αυτή με τις πιο απόκοσμες εικόνες. Η λίμνη των Πετρών, μόλις 5΄ από την πόλη του Αμυνταίου, πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο οικισμό των Πετρών, το μικρό χωριό που στέκει στη δυτική της όχθη, το μοναδικό περιμετρικά της λίμνης.
Το σχήμα της είναι σχεδόν κυκλικό, αν και δύσκολα θα το δεις από κάποια γωνιά σε πανοραμική άποψη. Η ανατολική της πλευρά, προς τη λίμνη Βεγορίτιδα, είναι σχεδόν επίπεδη, οπότε λόφος γιοκ, ενώ και από τη δυτική πλευρά ο δρόμος που οδηγεί στον ορεινό οικισμό της Κέλλης χάνεται στις πλαγιές του βουνού, χωρίς να δίνει την ευκαιρία μιας πλήρως πανοραμικής εικόνας. Ας είναι. Η ίδια η λίμνη είναι τόσο όμορφη που αρκεί να κάνεις τον γύρο της με το αυτοκίνητο, ακολουθώντας έναν σχετικά βατό χωματόδρομο, ώστε να εκτιμήσεις τα χαρίσματά της.
Οπως και η γειτονική Βεγορίτιδα, η λίμνη Πετρών προστατεύεται από το Δίκτυο Natura 2000. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως υδροδοτείται από τη λίμνη Χειμαδίτιδα –περίπου 20 χλμ. νοτιότερα– κι εκείνη με τη σειρά της τροφοδοτεί τη γειτονική Βεγορίτιδα. Ενας μικρός παράδεισος για τους παρατηρητές πουλιών, η Πετρών προσφέρει καταφύγιο σε απειλούμενα παρυδάτια πουλιά όπως νανόχηνες, χρυσογεράκια και βαλτόπαπιες, που στα γλυκά νερά της βρίσκουν το κατάλληλο περιβάλλον για να αναπαραχθούν. Στη λίμνη Πετρών δεν υπάρχει η δυνατότητα κάποιων δραστηριοτήτων, θα δεις όμως πως εδώ έχεις άλλα πράγματα να κάνεις.
Το παραλίμνιο χωριουδάκι των Πετρών είναι πολύ συμπαθητικό, και αξίζει να το περπατήσεις για να δεις τον ναό του Αγίου Νικολάου, τα κανάλια που διασχίζουν το χωριό υδροδοτώντας το με καθαρό νερό και βέβαια τον αρχαιολογικό χώρο των Πετρών, με τα ερείπια της ελληνιστικής πόλης, που ήκμασε στην περίοδο ανάμεσα στον 3ο και τον 1ο π.Χ. αι.
Αξίζει επίσης να διανύσεις τα 10 χλμ. ανηφορικής άσφαλτου που θα σε φέρουν από τις Πέτρες μέχρι το ορεινό χωριό της Κέλλας. Σε ένα τοπίο αυστηρό, σφυρηλατημένο από πέτρα και φως, η Κέλλα ξεχωρίζει με το λιτό, παραδοσιακό της χρώμα, διαφορετικό από τους υπόλοιπους οικισμούς του Αμυνταίου.
Πώς να πάτε
Οι Πέτρες απέχουν μόλις 6 χλμ. από το Αμύνταιο, μέσω της δυτικής εξόδου προς Ξινό Νερό. Στην πρώτη μεγάλη διασταύρωση, λίγο πριν από το βενζινάδικο, στρίψτε δεξιά ακολουθώντας τη σχετική σήμανση «προς Πέτρες».
Ο πολιτισμός των λιμνών
Δεκάδες αρχαιολόγοι, συντηρητές, ιστορικοί και πολλών ακόμη ειδικοτήτων συνεργάζονται με σκοπό την ανασύνθεση του ιστορικού παρελθόντος της περιοχής, που εδώ μετριέται σε πολλές χιλιετίες. Στο κέντρο του Αγίου Παντελεήμονα, λοιπόν, λειτουργεί το Εργαστήριο Αρχαιολογικών Ανασκαφών, όπου συγκεντρώνονται όλα τα ευρήματα από τους χώρους ανασκαφών της ευρύτερης περιοχής, από τον Φιλώτα, τον Ροδώνα, τους Αναργύρους, τον Αγιο Παντελεήμονα και τις Πέτρες.
Τι ακριβώς συγκεντρώνεται; Χιλιάδες –κυριολεκτικά– ευρήματα όπως λίθινα και οστέινα εργαλεία, σφυρηλατημένα όστρακα, ειδώλια, κοσμήματα, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα μικροπλαστικά και αμέτρητοι σπόροι δημητριακών, διατηρημένοι μέσα στους αιώνες. Και πρόκειται πραγματικά για... πολλούς αιώνες: τα ευρήματα ξεκινούν από την Αρχαιότερη, τη Μέση και τη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο (6.500-3.100 π.Χ.), και φτάνουν μέχρι την εποχή του Χαλκού (έως 1.100 π.Χ.) και του Σιδήρου (έως 5ος αι. π.Χ.) προσφέροντας απίστευτα χρήσιμες λεπτομέρειες για τη ζωή, τα έθιμα, τους κοινωνικούς δεσμούς, τις οικονομικές δραστηριότητες, τον τρόπο κατασκευής των κατοικιών, ακόμη και για τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων που έζησαν έως και 8.500 χρόνια πριν από μας!
Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι αναπαραστάσεις των προϊστορικών λιμναίων οικισμών, που κυρίως αποτελούνταν από πασσαλόπηκτες κατασκευές.Τα ευρήματα που έρχονται στο Εργαστήριο ξεδια-λέγονται, καθαρίζονται, πλένονται, αφήνονται να στεγνώσουν στον ήλιο, εφόσον είναι απαραίτητο, και έπειτα κατηγοριοποιούνται και επιχειρείται η ανασύνθεση κομματιών όπως αγγεία και κεραμικά σκεύη. Κάποια από αυτά εκτίθενται σε παράπλευρο χώρο.
Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη
Οι ανόμοιες δίδυμες
Βεγορίτιδα τραβάει όλη την προσοχή, ωστόσο εκεί στο νότιο τμήμα του Δήμου Αμυνταίου θα συναντήσεις άλλες δύο λίμνες, λιγότερο διάσημες από την ονομαστή «συμπατριώτισσά» τους αλλά με τη δική τους ξεχωριστή σημασία για ολόκληρη την περιοχή. Είναι η Χειμαδίτιδα και η Ζάζαρη, οι «δίδυμες» λίμνες, που τις χωρίζουν μόλις 2,5 χλμ. απόσταση.
Η μεγαλύτερη από τις δύο, η Χειμαδίτιδα, πήρε το όνομά της από τα χειμαδιά που βρίσκονται κοντά στις όχθες της, όπου κάποτε ξεχειμώνιαζαν οι βοσκοί με τα κοπάδια τους. Και σήμερα ακόμη θα δεις τους βοσκούς από το Λέχοβο και το Βαρικό να βόσκουν στις παραλίμνιες εκτάσεις τα κοπάδια τους. Η Χειμαδίτιδα έχει έκταση περίπου 11 τ.χλμ. και στο μέγιστο μήκος της φτάνει τα 6,5 χλμ, είναι ωστόσο δύσκολο να ακολουθήσεις μια αυστηρά παραλίμνια διαδρομή: το μεγαλύτερο μέρος της, περίπου το 70%, καλύπτεται από έλη και πυκνούς καλαμιώνες.
Αλλο χαρακτηριστικό της λίμνης είναι τα ρηχά της νερά: μόνο ένα μέτρο είναι το μέσο βάθος της, με το μέγιστο να φτάνει τα 2,5 μέτρα. Οι τέσσερις λίμνες του Αμυνταίου (Βεγορίτιδα, Πετρών, Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα) αποτελούν μέρος μιας ενιαίας υδρολογικής λεκάνης: η Χειμαδίτιδα υδροδοτεί τη λίμνη Πετρών, περίπου 20 χλμ. βορειότερα, η Πετρών παρέχει υδάτινα αποθέματα στη Βεγορίτιδα ενώ η ίδια η Χειμαδίτιδα απορροφά τα πλεονάζοντα νερά της Ζάζαρης!
Η μικρότερη όλων
Η πιο μικρή από όλες τις λίμνες του Αμυνταίου είναι η Ζάζαρη. Κι αν έχει όμως έκταση μόνο 2 τ.χλμ. έχει την τύχη να φιλοξενεί ένα δυσανάλογα πλούσιο –για το μέγεθός της– υδροβιότοπο, με δεκάδες είδη πτηνών, όπως ο χρυσαετός, ενώ το καλοκαίρι θα διαπιστώσεις πως σχεδόν δεν υπάρχουν πουθενά κουνούπια. Ο λόγος; Μάλλον οι αμέτρητοι βάτραχοι, που φροντίζουν να μην… περνάει κουνούπι!
Και οι δύο γειτονικές λίμνες έχουν ενταχτεί στο δίκτυο Natura 2000, αντίθετα ωστόσο από τη Χειμαδίτιδα, που δέχεται τις επισκέψεις μονάχα των βοσκών με τα κοπάδια τους, η μικρούλα Ζάζαρη καμαρώνει και για τον παραλίμνιο οικισμό του Λιμνοχωρίου, ένα όμορφο γραφικό χωριό στην ανατολική όχθη της.
Νυμφαίο: Η δύναμη του αυθεντικού
Εδώ το λεξιλόγιο σηκώνει τα χέρια ψηλά. Το Νυμφαίο, ένα από τα πιο ωραία χωριά της Ελλάδας, δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις απλές, συμβατικές. Πρέπει να έρθεις εδώ, να το δεις από κοντά κι έπειτα μόνος σου να προσθέσεις όσα επίθετα θέλεις – και όλα στον υπερθετικό!
Ας το κάνουμε απλό. Το Νυμφαίο είναι ένα χωριό που δεν λέει ψέματα. Δεν παραπλανεί. Οταν λέμε «παραδοσιακός οικισμός» εννοούμε παραδοσιακός οικισμός. Αυθεντικός, όχι προκάτ. Ετσι όπως τον παρέδωσαν οι παππούδες στους πατεράδες κι εκείνοι στα παιδιά τους. Χωρίς φανφαρόνικες προσθήκες και περιττές πολυτέλειες. Το Νυμφαίο δεν χρειάζεται ούτε photoshop. Είναι τόσο αυθεντικά όμορφο, τόσο καλοδιατηρημένο, τόσο πολύ φροντισμένο στη λεπτομέρεια, που ώρες ώρες τα χάνεις, λες «τώρα θα φωνάξει κάποιος “cut” και το γύρισμα θα τελειώσει». Κι όμως δεν είναι ταινία, είναι ευτυχής πραγματικότητα: είσαι στο Νυμφαίο, σε ένα πανέμορφο χωριό, που συνεχώς ψηφίζεται σε διεθνείς διαγωνισμούς ανάμεσα στα ωραιότερα της Ευρώπης. Ετσι απλά.
Η Νιβέστα ή Νεβέσκα, όπως ήταν τα πρότερα ονόματα του οικισμού, χτίστηκε περίπου στα 1380, σε υψόμετρο 1.350 μ. στις πλαγιές του Βιτσίου, και για κάποιους αιώνες ζούσε ως ένα απομονωμένο χωριό που απολάμβανε σημαντικά προνόμια από τον Σουλτάνο. Γύρω στα μέσα του 17ουαι. οι κάτοικοι ανακάλυψαν πως «έπιαναν» τα χέρια τους και καταπιάστηκαν με την επεξεργασία του ασημιού. Η Νεβέσκα έτσι έγινε γρήγορα σπουδαίο κέντρο αργυροχρυσοχοΐας ολόκληρης της Μακεδονίας, οι κάτοικοί της μάλιστα είχαν σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του '21 προσφέροντας περιουσίες ολόκληρες για τον σκοπό του Αγώνα. Επειτα το χωριό παρήκμασε, τα χρόνια πέρασαν, και μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα δεν υπήρχε ούτε καν ένας σωστός δρόμος που να ενώνει το Νυμφαίο –όπως είχε μετονομαστεί πλέον– με τον κάμπο του Αμυνταίου.
Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια πολλά, ώσπου κάποιοι ντόπιοι να μπουν μπροστάρηδες σε μια προσπάθεια αναζωογόνησης του χωριού. Τα παλιά σπίτια συντηρήθηκαν, ακολουθώντας κατά γράμμα τις επιταγές της παράδοσης, κάποια από αυτά μετατράπηκαν σε πολυτελείς ξενώνες, και κάπως έτσι, με λίγα λόγια και πολλή δουλειά, το Νυμφαίο έφτασε να κατακτήσει την κορυφή στις προτιμήσεις των χειμερινών επισκεπτών.
Σήμερα στο Νυμφαίο θα περπατήσεις σε λιθόστρωτα καλντερίμια, ανάμεσα σε πετρόκτιστα, απίστευτα καλοδιατηρημένα αρχοντικά, όλα χτισμένα με την ντόπια γκρίζα πέτρα. Τον χειμώνα το κρύο δεν σ' αφήνει ν' ανασάνεις, το θερμόμετρο λες πως κολλάει για τα καλά στους -10ο C (και βγάλε!) αλλά το αναμμένο τζάκι και η ζεστή ατμόσφαιρα από τη φιλικότητα των κατοίκων δεν σ' αφήνουν να το πάρεις είδηση.
Την άνοιξη πάλι, όταν οι γύρω πλαγιές πρασινίζουν, το θέαμα είναι το κάτι άλλο. Κοιτάς το χωριό, έτσι όπως φαίνεται πανοραμικά από το εκκλησάκι της Παναγίας, και δεν σε ενοχλούν ούτε οι αλουμινένιες στέγες (που επιτρέπουν στο χιόνι να γλιστράει καλύτερα): το Νυμφαίο είναι μια σωστή ζωγραφιά όλες τις εποχές του χρόνου, και δίνεις χίλια δίκια σ' εκείνους που το ψηφίζουν και το ξαναψηφίζουν ως το ωραιότερο χωριό στην Ελλάδα!
Πώς να πάτε
Το Νυμφαίο απέχει 21 χλμ. από το Αμύνταιο. Για να φτάσεις στο χωριό θα βγεις από την έξοδο προς Αετό. Μέσα στο χωριό του Αετού θα στρίψεις δεξιά προς Νυμφαίο και θα ανηφορίσεις στις πλαγιές του Βιτσίου. Από τη Φλώρινα απέχει 28 χλμ., από την Αθήνα 541 χλμ. (μέσω Λάρισας) και 179 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη (μέσω Βέροιας).
Στα παλιά Νυμφαιώτικα αρχοντικά
Το μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας είναι αυτό τον καιρό κλειστό (λόγω… Καλλικράτη), μπορείς όμως να πάρεις μια καλή γεύση από τον πλούτο του παρελθόντος μπαίνοντας σε κάποιο από τα παλιά αρχοντικά σπίτια του Νυμφαίου. Η εσωτερική διακόσμηση θα σε εντυπωσιάσει: τα ηπειρώτικα ντουσέκια, οι αλλοτινοί καναπέδες δηλαδή, όπου καθόταν οκλαδόν όλη η οικογένεια, οι περίτεχνοι πολυέλαιοι, οι εσωτερικές σκάλες, τα παράθυρα με τις διπλές εσωτερικές κουρτίνες (στο Νυμφαίο τα σπίτια δεν έχουν παντζούρια), τα κιλίμια, όλα δίνουν τον δικό τους τόνο πολυτέλειας και αυθεντικής παραδοσιακής κληρονομιάς. Κάποια από τα σπίτια, μάλιστα, διατηρούν και τις παλιές οροφογραφίες, αρκετές από αυτές αλεξανδρινής τεχνοτροπίας.
Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Eύη Φραγκολιά
πηγή