Ο Αγιασμός την παραμονή των Φώτων και της Εορτής ανήμερα
Ο Αγιασμός, που καθιερώθηκε να γίνεται την παραμονή και την ημέρα της εορτής των Θεοφανίων, ονομάσθηκε Μεγάλος Αγιασμός σε σύγκριση με τον άλλο Αγιασμό που γίνεται σε οποιαδήποτε ημέρα του χρόνου και λέγεται Μικρός Αγιασμός.
Η Εκκλησία πολύ νωρίς βρέθηκε στην ανάγκη να δημιουργήσει εορτές, ακολουθίες και άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις, για να μπορέσει να «ξεκόψει» κατά κάποιο τρόπο τα ειδωλολατρικά έθιμα από τη ζωή των πιστών της.Ετσι συνέβη και με τη δημιουργία και καθιέρωση του Μικρού Αγιασμοῦ, για τον οποίο τίποτα δεν γνωρίζουμε, για το πότε ακριβώς «εισήλθε» στη ζωή της Εκκλησίας. Ο Βαλσαμών, που σχολιάζει τον ΞΕ´ Κανόνα της εν Τρούλω Οικουμενικής Συνόδου αναφέρει τα εξής· « Η της νουμηνίας (αρχή του σεληνιακού μηνός) εορτή, προ αμνημονεύτων χρόνων, εσχόλασε και αντί ταύτης, Θεού χάριτι, ιλαστήριοι ευχαί προς Θεόν και αγιασμοί επ’ Εκκλησίας παρά του πιστού λαού γίνονται καθ’ εκάστην αρχιμηνίαν και ύδασιν ευλογία, ουκ αντιλογίας, χριόμεθα».
Ο Κ. Καλλίνικος στο βιβλίο του « Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα εν αυτώ» ( Εκδοσις Β´, 1958, σελ. 581) γράφει σχετικά· «Οι μηνιαίοι αγιασμοί δεν είναι μεν σύγχρονοι των Χρυσοστόμου, Επιφανίου, Θεοδωρήτου η και Σωφρονίου, πλην δεν είναι και μεταγενέστεροι του 8ου αιώνος, εμπεδοθέντες εν τη Εκκλησίᾳ και ως αντίμετρον και αντισήκωμα ειδωλολατρικών θαλασσίων ραντισμών και αγνισμών, καθ’ ων ώφειλεν ο Χριστιανισμός δια του αυτού όπλου να αντεπεξέλθη».
Στο σημείο αυτό θεωρείται σκόπιμο ν’ αναφερθεί ότι υπάρχει μαρτυρία κατά την οποίαν Μικρός Αγιασμός γινόταν και στο Παλάτι της Κωνσταντινουπόλεως παρουσία των Βασιλέων και γινόταν στην αρχή κάθε μήνα εκτός του Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου, επειδή ακολουθούσαν οι γιορτές των Θεοφανίων και της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Ετσι εξηγείται και η μνημόνευση που υπάρχει στην ευχή για τους πιστούς βασιλείς και ακόμη το τροπάριο «Σώσον Κύριε τον λαόν Σου… νίκας τοις βασιλεύσιν κατά βαρβάρων δωρούμενος» και ψάλλεται όταν «καταδύεται» στο νερό ο Τίμιος Σταυρός (Θρησκ. Εγκυκλ. τόμος Α´, σελ. 142 κ.ε.).
Η Ακολουθία του Μικρού Αγιασμοῦ δεν έχει καμία σχέση με το βάπτισμα του Κυρίου, όπως είναι η Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος, ούτε γίνεται σε ανάμνηση εκείνου, όπως είναι η ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμοῦ. Εχει έναν ξεχωριστό χαρακτήρα και διαφορετικό σκοπό.
Καθαγιάζεται το νερό για να χρησιμοποιηθεί από τους πιστούς για τον αγιασμό και την ψυχική και σωματική θεραπεία και για ευλογία «των οίκων και των έργων των χειρών των», όπως χαρακτηριστικά διατυπώνεται στις αιτήσεις των ειρηνικών και στις ευχές της όλης ακολουθίας του Μικρού Αγιασμοῦ ( Απαντήσεις εις λειτουργικάς απορίας, Ι. Φουντούλη, σελ. 74).
Εύκολα τώρα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι διαφορά στην ουσία μεταξύ του Μεγάλου και του Μικρού Αγιασμοῦ δεν υπάρχει. Διαφέρουν μόνο στο χρόνο που καθιερώθηκε στη ζωή της Εκκλησίας, στην Ακολουθία και στις μέρες που γίνονται. Ο μεγάλος αγιασμός γίνεται στις εορτές των Θεοφανείων και ο μικρός κάθε πρωτομηνιά και οπότε η ανάγκη των πιστών το ζητήσει.
«Μικρός, καθώς νεώτερός του κατά την ηλικίαν και βραχύτερός του κατά την έκτασιν. Μικρός διότι ο,τι εκείνος επαγγέλλεται εν μεγάλω βαθμώ άπαξ του Ετους, τούτο ούτος έρχεται να εκζητήση παρά Θεού εις βαθμόν μικρότερον εν οιαδήτινι ημέρα και ώρα του ενιαυτού…» (Κ. Καλλίνικος, σελ. 580).
Και θα τελειώσω τη μικρή αυτή μελέτη, περί του Μεγάλου Αγιασμοῦ και τη χρήση του, με τα σχετικά που γράφει ο αρχιμανδρίτης-ιεροκήρυξ Χριστόφορος Καλύβας, στο βιβλίο του « Αδελφικά γράμματα» (εκδ. 1962, σελ. 257)·
«Ο Αγιασμός είναι Αγιασμός, είτε δίδεται την παραμονή των Φώτων, είτε την ίδια ημέρα είτε γίνεται στο σπίτι. Δεν έχει διαφορά ο αγιασμός ο Μικρός από τον Μεγάλο. Λέγεται Μικρός η Μεγάλος, επειδή οι ευχές είναι μικρότερες η μεγαλύτερες, επειδή παρατείνεται περισσότερο η λιγότερο η σχετική ακολουθία. Θεαματικά είναι αυτά. Δε σημαίνουν ουσία προκειμένου περί του αγιασμού του καθαρού νερού που βρίσκεται στη λεκάνη. Μην κρατούμε το λαό μας στο σκοτάδι, στην πλάνη. Το αγιασμένο νεράκι του Μικρού Αγιασμοῦ διατηρείται χρόνια, όπως και το νεράκι του Μεγάλου λεγομένου Αγιασμοῦ».
patirxristos
Ο Αγιασμός, που καθιερώθηκε να γίνεται την παραμονή και την ημέρα της εορτής των Θεοφανίων, ονομάσθηκε Μεγάλος Αγιασμός σε σύγκριση με τον άλλο Αγιασμό που γίνεται σε οποιαδήποτε ημέρα του χρόνου και λέγεται Μικρός Αγιασμός.
Η Εκκλησία πολύ νωρίς βρέθηκε στην ανάγκη να δημιουργήσει εορτές, ακολουθίες και άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις, για να μπορέσει να «ξεκόψει» κατά κάποιο τρόπο τα ειδωλολατρικά έθιμα από τη ζωή των πιστών της.Ετσι συνέβη και με τη δημιουργία και καθιέρωση του Μικρού Αγιασμοῦ, για τον οποίο τίποτα δεν γνωρίζουμε, για το πότε ακριβώς «εισήλθε» στη ζωή της Εκκλησίας. Ο Βαλσαμών, που σχολιάζει τον ΞΕ´ Κανόνα της εν Τρούλω Οικουμενικής Συνόδου αναφέρει τα εξής· « Η της νουμηνίας (αρχή του σεληνιακού μηνός) εορτή, προ αμνημονεύτων χρόνων, εσχόλασε και αντί ταύτης, Θεού χάριτι, ιλαστήριοι ευχαί προς Θεόν και αγιασμοί επ’ Εκκλησίας παρά του πιστού λαού γίνονται καθ’ εκάστην αρχιμηνίαν και ύδασιν ευλογία, ουκ αντιλογίας, χριόμεθα».
Ο Κ. Καλλίνικος στο βιβλίο του « Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα εν αυτώ» ( Εκδοσις Β´, 1958, σελ. 581) γράφει σχετικά· «Οι μηνιαίοι αγιασμοί δεν είναι μεν σύγχρονοι των Χρυσοστόμου, Επιφανίου, Θεοδωρήτου η και Σωφρονίου, πλην δεν είναι και μεταγενέστεροι του 8ου αιώνος, εμπεδοθέντες εν τη Εκκλησίᾳ και ως αντίμετρον και αντισήκωμα ειδωλολατρικών θαλασσίων ραντισμών και αγνισμών, καθ’ ων ώφειλεν ο Χριστιανισμός δια του αυτού όπλου να αντεπεξέλθη».
Στο σημείο αυτό θεωρείται σκόπιμο ν’ αναφερθεί ότι υπάρχει μαρτυρία κατά την οποίαν Μικρός Αγιασμός γινόταν και στο Παλάτι της Κωνσταντινουπόλεως παρουσία των Βασιλέων και γινόταν στην αρχή κάθε μήνα εκτός του Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου, επειδή ακολουθούσαν οι γιορτές των Θεοφανίων και της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Ετσι εξηγείται και η μνημόνευση που υπάρχει στην ευχή για τους πιστούς βασιλείς και ακόμη το τροπάριο «Σώσον Κύριε τον λαόν Σου… νίκας τοις βασιλεύσιν κατά βαρβάρων δωρούμενος» και ψάλλεται όταν «καταδύεται» στο νερό ο Τίμιος Σταυρός (Θρησκ. Εγκυκλ. τόμος Α´, σελ. 142 κ.ε.).
Η Ακολουθία του Μικρού Αγιασμοῦ δεν έχει καμία σχέση με το βάπτισμα του Κυρίου, όπως είναι η Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος, ούτε γίνεται σε ανάμνηση εκείνου, όπως είναι η ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμοῦ. Εχει έναν ξεχωριστό χαρακτήρα και διαφορετικό σκοπό.
Καθαγιάζεται το νερό για να χρησιμοποιηθεί από τους πιστούς για τον αγιασμό και την ψυχική και σωματική θεραπεία και για ευλογία «των οίκων και των έργων των χειρών των», όπως χαρακτηριστικά διατυπώνεται στις αιτήσεις των ειρηνικών και στις ευχές της όλης ακολουθίας του Μικρού Αγιασμοῦ ( Απαντήσεις εις λειτουργικάς απορίας, Ι. Φουντούλη, σελ. 74).
Εύκολα τώρα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι διαφορά στην ουσία μεταξύ του Μεγάλου και του Μικρού Αγιασμοῦ δεν υπάρχει. Διαφέρουν μόνο στο χρόνο που καθιερώθηκε στη ζωή της Εκκλησίας, στην Ακολουθία και στις μέρες που γίνονται. Ο μεγάλος αγιασμός γίνεται στις εορτές των Θεοφανείων και ο μικρός κάθε πρωτομηνιά και οπότε η ανάγκη των πιστών το ζητήσει.
«Μικρός, καθώς νεώτερός του κατά την ηλικίαν και βραχύτερός του κατά την έκτασιν. Μικρός διότι ο,τι εκείνος επαγγέλλεται εν μεγάλω βαθμώ άπαξ του Ετους, τούτο ούτος έρχεται να εκζητήση παρά Θεού εις βαθμόν μικρότερον εν οιαδήτινι ημέρα και ώρα του ενιαυτού…» (Κ. Καλλίνικος, σελ. 580).
Και θα τελειώσω τη μικρή αυτή μελέτη, περί του Μεγάλου Αγιασμοῦ και τη χρήση του, με τα σχετικά που γράφει ο αρχιμανδρίτης-ιεροκήρυξ Χριστόφορος Καλύβας, στο βιβλίο του « Αδελφικά γράμματα» (εκδ. 1962, σελ. 257)·
«Ο Αγιασμός είναι Αγιασμός, είτε δίδεται την παραμονή των Φώτων, είτε την ίδια ημέρα είτε γίνεται στο σπίτι. Δεν έχει διαφορά ο αγιασμός ο Μικρός από τον Μεγάλο. Λέγεται Μικρός η Μεγάλος, επειδή οι ευχές είναι μικρότερες η μεγαλύτερες, επειδή παρατείνεται περισσότερο η λιγότερο η σχετική ακολουθία. Θεαματικά είναι αυτά. Δε σημαίνουν ουσία προκειμένου περί του αγιασμού του καθαρού νερού που βρίσκεται στη λεκάνη. Μην κρατούμε το λαό μας στο σκοτάδι, στην πλάνη. Το αγιασμένο νεράκι του Μικρού Αγιασμοῦ διατηρείται χρόνια, όπως και το νεράκι του Μεγάλου λεγομένου Αγιασμοῦ».
patirxristos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου