Σάββατο 21 Μαρτίου 2015

Οι Πρέσπες: Σταυροδρόμι φύσης & πολιτισμού

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική, δάση βελανιδιάς και αρκεύθων, φασόλια Πρεσπών, παστά τσιρόνια, κρυμμένα ασκηταριά, μουσικές από τα Βαλκάνια και βέβαια η μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο. Αυτό το μωσαϊκό είναι η Πρέσπα.

Ολόκληρη η περιοχή των λιμνών των Πρεσπών αποτελεί έναν παράδεισο για τη φύση και τους ανθρώπους, ένα χωνευτήρι τριών διαφορετικών χωρών και πολιτισμών, ανάμεσα σε σύνορα φυσικά που δεν βρίσκονται σε κανέναν χάρτη, αλλά περιμένουν τους επισκέπτες να τα ανακαλύψουν από κοντά. 
Ανάμεσα στις δύο λίμνες, στα δυτικά ορθώνονται βουνά γρανιτικών πετρωμάτων με θαυμάσια δάση οξιάς. Στα ανατολικά πάλι, το τοπίο αλλάζει και λόφοι από ασβεστόλιθο βρίσκονται ανάμεσα στα δάση βελανιδιάς και σε αυτά των αρχαίων αρκεύθων (κέδρων). Κατά τον ίδιο τρόπο, υπάρχει ένα φυσικό σύνορο ανάμεσα στον Νότο, όπου κυριαρχούν οι άγριες αμυγδαλιές και τα υπόλοιπα φυτά της Μεσογείου και στον πιο κρύο Βορρά που είναι γεμάτος με αστραφτερές σημύδες.


Oλες αυτές οι διαχωριστικές γραμμές, τα φυσικά σύνορα, φανερώνουν πολλές διαφορετικές πτυχές της Πρέσπας που η κάθε μία οδηγεί σε εκατοντάδες ποικιλίες φυτών, πουλιών και θηλαστικών. Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο που το 2000 ανακηρύχθηκε από τους πρωθυπουργούς των τριών χωρών που μοιράζονται τη λεκάνη (Ελλάδα, πΓΔΜ, Αλβανία) ως Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών. Και δεν είναι καθόλου περίεργο ότι σε αυτή τη γωνιά της Ελλάδας συρρέουν λάτρεις της φύσης από όλο τον κόσμο. Κάποιοι από αυτούς, ανάμεσά τους και ο Δρ. Λουκ Χόφμαν, ένας από τους ιδρυτές του WWF Ελλάς, μαγεμένοι από την ομορφιά, τη φύση και την κουλτούρα της περιοχής, ίδρυσαν πριν 24 χρόνια την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ). Η ΕΠΠ με σύνθημα «για τον Ανθρωπο και τη Φύση», αναλαμβάνει ποικίλες δράσεις και στις τρεις χώρες για την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Συνύπαρξη με πελεκάνους

Η Πρέσπα είναι πολύ γνωστή στους φυσιολάτρες σαν το σπίτι της μεγαλύτερης αποικίας αργυροπελεκάνων στον κόσμο και θα σου προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να δεις τα θαυμάσια και απειλούμενα αυτά πουλιά σε πολύ μεγάλους αριθμούς κατά το διάστημα που βρίσκονται στην περιοχή. Δεν είναι, όμως, το μοναδικό αξιοθέατο.

Τα ερείπια των ασκητηρίων που βρίσκονται κατά μήκος της ακτής της Μεγάλης Πρέσπας αποπνέουν έναν ρομαντισμό που τραβά τους επισκέπτες και τα καθιστά από τους πρώτους προορισμούς που μπορείς να απολαύσεις σε μια βαρκάδα, ξεκινώντας από το χωριό Ψαράδες. Καθώς η βάρκα περνά ανάμεσα στα χιλιάδες βουτηχτάρια με τα χρωματιστά φτερά και τις ντελικάτες λαγγόνες, τα μάτια σου θα πέσουν πάνω στα απομεινάρια της μοναχικής ζωής που κάποτε έκαναν κάποιοι ασκητές δίπλα στη λίμνη. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας, το οποίο κρύβεται πίσω από μια σχισμή στον γκρεμό, χτισμένη μέσα στον βράχο. Κοιτάζοντας έξω από αυτό το σημείο σου κόβεται η ανάσα και δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις τι ώθησε κάποιους ανθρώπους να αναζητήσουν το θείο σε αυτά τα απομονωμένα μέρη.

Φωτογραφία: Γ. ΑΒΑΓΙΑΝΟΣ

Το ίδιο συναίσθημα επανέρχεται όταν σταθείς μπροστά στο βυζαντινό μνημείο, του 10ου αιώνα, τη Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, η οποία βρίσκεται στο ομώνυμο νησί, στη Μικρή Πρέσπα. Στο νησί κάποτε μπορούσες να πας μόνο με βάρκα, αλλά τώρα συνδέεται με τη στεριά με μια πλωτή πεζογέφυρα. Η βόλτα πάνω στη γέφυρα είναι μικρή, αλλά μαγική, καθώς διασχίζοντας τη λίμνη θα δεις τους διάσημους πελεκάνους να πετούν από και προς τις αποικίες τους, για να φροντίσουν τα μικρά τους.

Την άνοιξη και το καλοκαίρι ο αέρας γεμίζει με τραγούδια, καθώς ξεκινούν τα τοπικά πανηγύρια. Εκεί μπορείς να ακούσεις από τους ήχους των κλαρίνων των βλάχικων τραγουδιών, τα χάλκινα που παίζουν την ντόπια μουσική παράδοση μέχρι και τους ρυθμικούς ποντιακούς χορούς και πλήθος άλλα τραγούδια της παραδοσιακής μουσικής.


Ανθρωπος και φύση: Ψάρεμα στη Μεγάλη Πρέσπα με τη συντροφιά πελεκάνων. Εκτός των άλλων, η περιοχή της Πρέσπας είναι πολύτιμη από περιβαλλοντικής απόψεως, καθώς φιλοξενεί ροδοπελεκάνους, αλλά και τη μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο.

Φωτογραφία: ΕΠΠ ΑΡΧΕΙΟ/Λάζαρος Νικολάου

Την ημέρα, όμως, τα τραγούδια αντικαθίστανται από μια επίσης ενδιαφέρουσα μείξη των κελαηδισμάτων των πουλιών. Από τις κορυφές των βουνών μέχρι τους καλαμιώνες στις όχθες των λιμνών, η Πρέσπα ζωντανεύει την άνοιξη με τις μελωδίες των πουλιών που προσπαθούν να προσελκύσουν το ταίρι τους. Μάλιστα, εάν τύχει και ακούσεις το βλαχοτσίχλονο, θα νομίζεις πως ακούς τις πρώτες νότες της 5ης Συμφωνίας του Μπετόβεν! Ακόμη, οι σερενάτες των αηδονιών τα βράδια του καλοκαιριού, που ακούγονται κατά μήκος των ποταμών και των ρεμάτων της Πρέσπας, συμπληρώνουν το τέλειο σκηνικό μιας ρομαντικής βόλτας.

Παράδοση και γαστρονομία

Μικρολίμνη με σήμα κατατεθέν τις χρωματιστές βάρκες. 

Φωτογραφία: ΕΠΠ ΑΡΧΕΙΟ/Στράτος Βογιατζής

Πολλά από τα χωριά της Πρέσπας διατηρούν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα με τα πέτρινα σπίτια και τα καλντερίμια, αλλά και οι άνθρωποι έχουν κρατήσει πολλά από τα στοιχεία του χθες. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι θα δεις στα ανοιχτά μπαλκόνια και τα χαγιάτια των σπιτιών να κρέμονται γιρλάντες από αλατισμένα τσιρόνια, λιμνίσια ψάρια που προετοιμάζονται για το παραδοσιακό πάστωμα, ώστε να διατηρηθούν τον χειμώνα∙ ενώ το φθινόπωρο αντίστοιχα θα πετύχεις γιρλάντες πιπεριάς Φλωρίνης, έτοιμες να αποξηρανθούν.

Το φθινόπωρο είναι η καλύτερη ίσως εποχή για να δοκιμάσεις την τοπική κουζίνα, γιατί τον Οκτώβριο είναι η εποχή της συγκομιδής των φασολιών. Τα φασόλια Πρεσπών είναι τόσο διάσημα όσο και οι πελεκάνοι και η μοναδική τους γεύση έχει σχέση με το πλούσιο έδαφος της πεδιάδας δίπλα στη λίμνη. Υστερα από μια κουραστική μέρα τριγυρνώντας στην εξοχή, δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο για να πάρεις δυνάμεις από ένα πιάτο καλομαγειρεμένα φασόλια σε μια από τις ταβέρνες της περιοχής.
Οπτική της Μεγάλης Πρέσπας μέσα από το ασκηταριό της Παναγιάς Ελεούσας. 

Φωτογραφία: ΕΠΠ ΑΡΧΕΙΟ/Στράτος Βογιατζής


Αλλα ίχνη του παλαιού τρόπου ζωής μπορείς να εντοπίσεις εδώ και εκεί... Για παράδειγμα στο χωριό Αγιος Γερμανός ένας παραδοσιακός νερόμυλος μόλις αναπαλαιώθηκε και αποκαταστάθηκε από την ΕΠΠ, με τη χρηματοδότηση των Ιδρυμάτων Σταύρος Νιάρχος και Α.Γ. Λεβέντη.

Επίσης, ο ήχος από τα παραδοσιακά καμπανάκια που φορούν τα πρόβατα των κοπαδιών μάς καλεί όλους στο σπίτι το σούρουπο, καθώς ο ήλιος που δύει χρωματίζει την υπέροχη Πρέσπα με ροζ και χρυσές πινελιές.

Γνωρίζουμε τις Πρέσπες από το Οικοσκόπιο


Γύρω στα 200 υπολογίζονται τα σκαλιά έως τη σπηλιά που βρίσκεται το ασκηταριό της Παναγιάς Ελεούσας, με τις μοναδικές, περίτεχνες τοιχογραφίες. 

Φωτογραφία: ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΗΛΑΣ

Στα σύνορα με την Αλβανία και την πΓΔΜ, ο Δήμος Πρεσπών έχει έκταση 413,51 τ.χλμ. και συνολικό πληθυσμό που δεν ξεπερνά τους 2.000 κατοίκους. Εμβληματικό στοιχείο της περιοχής οι διασυνοριακές λίμνες Μεγάλη και Μικρή Πρέσπα.

Η ποικιλία των καλύψεων γης είναι εντυπωσιακή, με δάση πλατύφυλλων, χαμηλή βλάστηση, θαμνώνες αλλά και εκτεταμένες αγροτικές εκτάσεις στον κάμπο που περιβάλλει τις λίμνες. Η πλειονότητα των κατοίκων ασχολείται με τη γεωργία, ενώ μια μερίδα τους συνεχίζει την παράδοση της αλιείας.

Χειμωνιάτικη άποψη της Μικρής Πρέσπας. 

Φωτογραφία: ΕΠΠ ΑΡΧΕΙΟ/Στράτος Βογιατζής


Οι Πρέσπες είναι Εθνικός Δρυμός, Εθνικό Πάρκο και εντάσσονται στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, ενώ η Μικρή Πρέσπα προστατεύεται και από τη συνθήκη Ramsar.

Η βιοποικιλότητα είναι σημαντική, με είδη όπως αργυροπελεκάνους (Pelecanus crispus) και ροδοπελεκάνους (Pelecanus onocrotalus), είδη ενδημικά, όπως η πέστροφα των Πρεσπών αλλά και οικότοπους ευρωπαϊκής σημασίας, όπως τα δάση αρκεύθου.

Ανακαλύψτε περισσότερα στο oikoskopio.gr.

Χρήσιμες συμβουλές και Tips



Μπορείς να δεις πολλές συμβουλές για το τι μπορείς να κάνεις στην περιοχή όλο τον χρόνο στο site της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών:www.spp.gr. Επίσης, στο site του Προγράμματος LIFE JuNEx (www.junex.gr) μπορείς να ανακαλύψεις μοναδικά μονοπάτια για πεζοπορία μέσα στα δάση των αρκεύθων.

Ταξιδεύουμε στους οικολογικούς θησαυρούς της Ελλάδας σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς. Δείτε περισσότερα για τη δράση της στο wwf.gr.

Το συγκεκριμένο άρθρο αποτελεί συνεργασία με την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών.

Δήμητρα Πασχαλίδου και Julia Henderson

ethnos.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου