Αμπελάκια / Ν. Λάρισας: Φύση και ιστορία

Επιστρέφουμε στο ιστορικό χωριό της Θεσσαλίας για μια -χειμωνιάτικη ακόμα- βόλτα στις πετρόχτιστες «ρούγες» του ανάμεσα σε παλιά αρχοντικά, για μια συνάντηση με την πλούσια ιστορία του τόπου, αλλά και για καλό φαγητό και ύπνο!

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΚΥΡΙΑΚΗ ΒΑΣΣΑΛΟΥ
«Κάθε φορά που στρίβω από τα Τέμπη για τα Αμπελάκια μού βγαίνει ένας βαθύς αναστεναγμός. Και όταν έρχεται η άνοιξη και αντικρίζω τα πρώτα χλωρά φύλλα από τα αμπέλια μου, ανεβαίνοντας προς το χωριό, ξαναστενάζω από χαρά.» Η μεταφορά των παραπάνω συναισθημάτων δεν είναι απολύτως ακριβής, γιατί, όταν μας περιέγραφε ο Γιώργος από τα Αμπελάκια πώς νιώθει κάθε φορά που παίρνει τον ανηφορικό και γεμάτο στροφές δρόμο των 5 χιλιομέτρων για το χωριό του, δεν κρατούσα σημειώσεις. Την ουσία του λόγου του, όμως, δεν μπορώ να την ξεχάσω.

Τα Αμπελάκια, άλλωστε, είναι από τα χωριά εκείνα που γεννούν βαθιά, δυνατά αισθήματα τόσο στους κατοίκους τους, μόνιμους και περιστασιακούς, όσο και στους επισκέπτες τους. Δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται στο φυσικό τους περιβάλλον, στην ιστορικότητά τους ή, ακόμα περισσότερο, στο ζωντανό παρόν τους· είναι, πάντως, από τους τόπους που δεν αφήνεις εύκολα πίσω.
ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
Το χωριό των περίπου 350 κατοίκων, που βρίσκεται στους πρόποδες του Κισσάβου σε 400 υψόμετρο, έγινε γνωστό, καθώς εδώ λειτούργησε ο πρώτος συνεταιρισμός του κόσμου. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, στα τέλη του 18ου αιώνα, οι κάτοικοί του, που ασχολούνταν με την επεξεργασία νημάτων, τα οποία έβαφαν με την κόκκινη χρωστική που παρήγαν από τη ρίζα του αυτοφυούς θάμνου που καλείται ριζάρι, αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν πολλοί μικροί συνεταιρισμοί, που το 1778 συνενώθηκαν σε έναν, την «Κοινή Συντροφία Αμπελακίων», με πρόεδρο τον Γεώργιο Μαύρο ή Σβαρτς. Ο συνεταιρισμός αυτός θεωρείται ο πρώτος παγκοσμίως και στη διάρκεια της λειτουργίας του, ώς το 1812, το χωριό γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Από εκείνη την εποχή μάς έρχονται και τα διατηρητέα και μοναδικά -πλέον αναπαλαιωμένα τα περισσότερα- αρχοντικά που κοσμούν τα Αμπελάκια και μεταξύ αυτών το υπέροχο και επισκέψιμο αρχοντικό του Γεωργίου Σβαρτς, όπου ήταν και η έδρα του συνεταιρισμού (Τ/24950-93.302).
Η ιστορία των Αμπελακίων, όμως, δεν σταματά εδώ. Από το 1454-55, που εμφανίζονται στην πρώτη τουρκική απογραφή, ώς το 1580, οπότε μεταφέρθηκαν στη σημερινή τους θέση, και από τα τέλη του 18ου αιώνα που ήκμασαν χάρη στο συνεταιρισμό τους ώς τα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης και το τυπογραφείο που λειτούργησε εδώ στα κρυφά από το 1943, τα Αμπελάκια έχουν διαρκή και μάλιστα σημαντική παρουσία στις σελίδες -γραμμένες και μη- της σύγχρονης και παλαιότερης ιστορίας της Θεσσαλίας. Μια ιστορία, μάλιστα, που έχουν φροντίσει να μην ξεχαστεί, αλλά τουναντίον να παραμείνει πέρα για πέρα ζωντανή, είτε από τις διηγήσεις των κατοίκων του χωριού είτε μέσα από τα εκθέματα των μουσείων του. Γιατί ποιο άλλο χωριό διαθέτει τόσους μουσειακούς χώρους*;
Εδώ, λοιπόν, δεν θα έρθετε μόνο για να βολτάρετε στα λιθόχτιστα καλντερίμια, τις «ρούγες», όπως τις ονομάζουν, αλλά και για να αφιερώσετε κάμποσο από το χρόνο σας στο Λαογραφικό Μουσείο (Τ/24950-93.090), που θα σας μεταφέρει στην καθημερινή ζωή των Αμπελακιωτών των προηγούμενων αιώνων, στο Κέντρο Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Τ/24950-93.147), που εδρεύει στο παλιό εργοστάσιο υφαντουργίας, και στο νεότερο Μουσείο Αμπελακίων Περιόδου 1940-49, που λειτουργεί από το Σεπτέμβριο του 2008. Το τελευταίο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς στεγάζεται στο σπίτι του Θανάση Χαμαϊδή, στον οποίο, τα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης, είχε ανατεθεί η δημιουργία του παράνομου τυπογραφείου του ΕΑΜ Κισσάβου - Κάτω Ολύμπου και η λειτουργία του δεν έγινε γνωστή (τη γνώριζαν μόλις 5 - 6 άτομα) ούτε μετά την απελευθέρωση της χώρας και μέχρι το 1985, όταν ο ίδιος μαζί με τον Παναγιώτη Ζιαβλάκη παρέδωσαν φωτοτυπημένο υλικό στα γραφεία της Κεντρικής Οργάνωσης του ΚΚΕ Θεσσαλίας.
Αξίζει, επίσης, να δείτε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που χτίστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα, με το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο και τις σπάνιες εικόνες και τοιχογραφίες.
ΒΟΛΤΕΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ
Κάπως έτσι περνάει η ώρα στα όμορφα Αμπελάκια, όπου -καιρού επιτρέποντος- δεν θα σας κερδίσει μόνο η Ιστορία και το καλό φαγητό στις κάμποσες ταβέρνες τους, αλλά και η φύση. Πρώτη επαφή με την ωραία τοποθεσία τους θα έχετε ανεβαίνοντας προς το χωριό, καθώς -από στροφή σε στροφή- στους πρόποδες τους Κισσάβου θα δείτε τον Θεσσαλικό κάμπο να απομακρύνεται και το οπτικό πεδίο να χαρίζει μια υπέροχη πανοραμική θέα από ψηλά. Την καλύτερη θέα προς τα κάτω, βέβαια, και κυρίως προς την κοιλάδα των Τεμπών θα έχετε αν ακολουθήσετε, είτε πεζή είτε με αυτοκίνητο, το δρόμο που οδηγεί προς το βουνό και το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, σε απόσταση 3 χλμ. από το χωριό.
Αρκετά είναι πάντως και τα μονοπάτια που μπορείτε να ακολουθήσετε από και προς τα Αμπελάκια τώρα που ο καιρός θα φτιάξει και η άνοιξη θα πάρει τη θέση του χειμώνα. Μια ενδιαφέρουσα πεζοπορική διαδρομή ξεκινάει από το χωριό Τέμπη και ανηφορίζει προς τις πλαγιές του Κισσάβου, για να καταλήξει στα Αμπελάκια. Η εν λόγω διαδρομή αποτελεί και τμήμα του εθνικού μονοπατιού Ο2, το οποίο ξεκινά από τις κορυφές του Ολύμπου, φτάνει στα Αμπελάκια, διασχίζει τα οροπέδια του Κισσάβου μέχρι και την κορυφή του, ενώ στη συνέχεια, αφού περάσει από διάφορα χωριά, συνεχίζει στο Μαυροβούνι και το Πήλιο.
Ορεξη να έχεις για περπάτημα! Γιατί, αν δεν έχεις... στα πέντε χρόνια που πέρασαν μέχρι να επισκεφτούμε ξανά το χωριό, έχουμε να σημειώσουμε πως άνοιξε μια καινούργια ταβέρνα, αλλά και ένα καφέ-μπαρ στην πλατεία, που συγκεντρώνει περισσότερη νεολαία. Ενα πράγμα μόνο δεν άλλαξε. Και θα το ξαναγράψουμε, όπως και τότε: Πρόκειται για το «ψηστήρι», που κάνουν οι περισσότερες (όχι όλες) ταβέρνες στους επισκέπτες - επίδοξους πελάτες τους, προκειμένου να προτιμήσουν τη μία ή την άλλη. Σαν να βρίσκεσαι στα Βλάχικα της Βάρης. Και είναι κρίμα. Κάτι τέτοιο δεν ταιριάζει σε έναν τόσο ωραίο τόπο.
*Για να επισκεφτείτε τα μουσεία, καλό θα ήταν να τηλεφωνήσετε πριν.

ΠΩΣ ΠΑΜΕ
Τα Αμπελάκια απέχουν 384 χλμ. από την Αθήνα, 123 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 31 χλμ. από τη Λάρισα. Από την εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας - Θεσσαλονίκης, πλησιάζοντας προς τα Τέμπη, υπάρχει διασταύρωση με ταμπέλα που θα σας οδηγήσει στην «ιστορική κοινότητα Αμπελακίων» ύστερα από 5 χλμ.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Hotel Kouria (T/24950-93.333, hotelkouria.gr). Με αρχιτεκτονική που εναρμονίζεται με το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον και με πολυτελείς ανέσεις και υπηρεσίες, το ξενοδοχείο, που άνοιξε τις πόρτες του πριν από πέντε χρόνια περίπου, βρίσκεται στην είσοδο του χωριού και διαθέτει 14 δίκλινα και τρίκλινα δωμάτια και 2 σουίτες με ωραία θέα. Από 70 έως 120 ευρώ, ανάλογα με τον τύπο του δωματίου, με πλούσιο πρωινό.
9 Μούσες (T/24950-93.405, 24950-93.494)... 9 και τα περιποιημένα δίκλινα δωμάτια του ξενώνα. Από 40 ευρώ το δίκλινο, με επιβάρυνση 5 ευρώ κατ'άτομο για πρωινό.
Ευφροσύνη (T/24950-93.105) Τέσσερα φιλόξενα δωμάτια ακριβώς πάνω από την ταβέρνα «Ριζάρι». Από 30 ευρώ χωρίς πρωινό.
Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo:
www.booking.com
ΦΑΓΗΤΟ
• Λίγο πριν από την πλατεία στο αριστερό σας χέρι θα συναντήσετε το «Ριζάρι» (Τ/24950-93.105), το οποίο λειτουργεί για καφέ και φαγητό και σερβίρει νόστιμα μαγειρευτά, αλλά και της ώρας.
• Ακριβώς δίπλα θα βρείτε την καινούργια ταβέρνα «Αρχοντικό», ενώ φτάνοντας στην πλατεία του χωριού, μπορείτε να επιλέξετε μεταξύ της ταβέρνας του «Δανιήλ» (Τ/24950-93.356), του «Πλατάνου» (Τ/24950-93.130) και του «Τάκη» (Τ/24950-93.462) για καλό φαγητό, κυρίως ψητά, και καλό ντόπιο κρασί ή θεσσαλικό τσίπουρο.
• Επίσης, υπάρχει πάντοτε και η επιλογή του εστιατορίου του «Hotel Kouria» για καλή παραδοσιακή κουζίνα και κάποια πιο γκουρμέ μεσογειακά πιάτα σε ιδιαίτερο περιβάλλον.
• Στην πλατεία, επίσης, λειτουργεί και το νέο καφέ-μπαρ «Μύλος».
ΠΕΖΟΠΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Πριν από λίγο καιρό ιδρύθηκε στο χωριό ο «Ορειβατικός Σύλλογος Αμπελακίων», στον οποίο μπορείτε να απευθυνθείτε για να οργανώσετε τις πεζοπορίες σας. Το σύλλογο «τρέχουν» -μεταξύ άλλων- ο Κωνσταντίνος Μπαρμπούζας (Τ/6932-744.721, 24950-93.105) και ο Σωτήρης Κούριας (T/24950-93.333).

--> Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΑΚΙΩΝ 

πηγή