Ορεινή Ναυπακτία: Ψηλά στα Κράβαρα

Χωριά βυθισμένα στα έλατα. Ολόγυρα βουνά, ρεματιές, ποτάμια... Ενα τοπίο έτσι κι αλλιώς απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς που... απογειώνεται μόλις τα χιόνια πέσουν, σκεπάσουν τις στέγες και στολίσουν το σκηνικό με τα δώρα του χειμώνα!

Tα παράλια του Κορινθιακού Κόλπου δεν απέχουν παρά μόλις 40 χιλιόμετρα από τον ατίθασο ορεινό κόσμο της Ναυπακτίας. Μικρή απόσταση θα έλεγε κανείς με πρώτη σκέψη, ικανή όμως να σου φέρει τα πάνω-κάτω, καθώς από το ήπιο κλίμα της ακτογραμμής μπορείς να βρεθείς μεμιάς στο ξέσπασμα του δριμύτερου χειμώνα! Χιονισμένες πλαγιές, χωριά που κρέμονται πάνω από χαράδρες, γάργαρα ποτάμια και συννεφιασμένες ακρώρειες συνθέτουν το σκηνικό αυτού του ιδιαίτερου τόπου εδώ, στα βουνά της Ναυπακτίας.

Η Ελατού είναι κτισμένη στις πυκνοδασωμένες πλαγιές του Κερασοβουνίου, γνωστό ως Ορος Ομάλια (1.694 υψ.).

Οι δρόμοι που συνδέουν την πόλη της Ναυπάκτου με τις ορεινές κοινότητες είναι στο σύνολό τους πλέον ασφάλτινοι. Ωστόσο οι απανωτές στροφές παραμένουν πάντα επικίνδυνες, όπως και οι παγίδες στο οδόστρωμα, ειδικά όταν έχει πέσει χιόνι. Γι' αυτό σε αυτήν την οδική «ανάβαση» επιστρατεύστε όλη σας την προσοχή.
Αφήνουμε λοιπόν πίσω τη θάλασσα και την ιστορική καστροπολιτεία οδηγώντας προς την ανατολική έξοδο της πόλης και φθάνουμε εύκολα στο χωριό Κάτω Δάφνη όπου ο δρόμος διχάζεται. Μετά τη γέφυρα το αριστερό παρακλάδι κατευθύνεται προς το Σίμο, τον Πλάτανο και τα άλλα χωριά του Εύηνου ποταμού.
Εμείς συνεχίζουμε ευθεία όπως δείχνουν οι πινακίδες για Λιμνίτσα, Τερψιθέα, Ελατού, Ανω Χώρα. Δέκα χιλιόμετρα μετά από τη Ναύπακτο συναντάμε το χωριό Ευπάλιο απ' όπου ουσιαστικά ξεκινά η ανάβαση. Οι στροφές πληθαίνουν και γίνονται όλο και πιο ανηφορικές. Προσπερνάμε τη διασταύρωση για Ποτιδάνεια, τη γέφυρα του Μόρνου και τη διασταύρωση για Λιδορίκι και φτάνουμε στο ορεινό χωριό Λιμνίτσα (650 υψ.), το πρώτο της διαδρομής μας για την Ορεινή Ναυπακτία.

Η Αγία Παρασκευή στην Ανω Χώρα.

Στη συνέχεια ακολουθεί η Τερψιθέα με τις όμορφες εκκλησιές και τα τρεχούμενα νερά.
Από εδώ και πάνω η όψη στο τοπίο πραγματικά αλλάζει καθώς εμφανίζονται τα πρώτα έλατα. Πίσω από τις κορφές των ψηλόκορμων δέντρων δεν θ' αργήσουν να ξεπροβάλλουν τα σπίτια της Ελατούς, ενός από τα παλαιότερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας.
Η Ελατού είναι κτισμένη στις πυκνοδασωμένες πλαγιές του Κερασοβουνίου, γνωστό στους ντόπιους ως Ορος Ομάλια (1.694 υψ.)
Οι πρώτοι κάτοικοι κατέφυγαν εδώ πριν από την Επανάσταση του 1821 από τις ακτές και τον Μοριά για ν' αποφύγουν την τούρκικη καταπίεση.

Παντού χιόνια και έλατα... Καλώς ήλθατε στην Ελατού.

Μέχρι το 1928 το παλιό όνομα του χωριού ήταν Ελετσού ή Ελετζού, πιθανόν σλάβικης προέλευσης που σημαίνει «τόπος ευήλιος». Στη θέση Παλαιοχώρι έχουν ανιχνευτεί υπολείμματα αρχαίων κτισμάτων αγνώστου -προς το παρόν- προέλευσης. Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η εκκλησία, αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος που κτίστηκε το1864 από Ηπειρώτες μαστόρους.
Ο ασφάλτινος δρόμος διασχίζει την Ελατού και συνεχίζει με αρκετές στροφές μέσα από μια διαδρομή μοναδικής φυσικής αξίας και απαράμιλλης ομορφιάς για τις γειτονιές της Ανω και Κάτω Χώρας.

Το ξωκλήσι του Αγ. Δημητρίου ανάμεσα στην Ανω Χώρα και τα Κρυονέρια.

Η Ανω Χώρα απλώνει τις γειτονιές της σε ύψος 1.100 μέτρων στη ράχη μιας δασωμένης ελατοπλαγιάς και σκαρφαλώνει έως το ύψωμα ενός απότομου και βραχώδους λόφου ενώ αντίκρυ ξεχωρίζει η ράχη του βουνού Σύρτα (ψηλότερη κορφή 1.460μ.)
Λίγο χαμηλότερα βρίσκεται η Κάτω Χώρα, ένα σαφώς πιο μικρό οικιστικό σύμπλεγμα. Τα δυο χωριά επικοινωνούν πλέον μεταξύ τους με καλό δρόμο.

Η Ανω Χώρα λίγο πριν από την επέλαση του χιονιά.

Το παλιό όνομά της Ανω Χώρας ήταν Μεγάλη Λομποντίνα και ήταν το μεγαλύτερο από τα χωριά των Κραβάρων όπως ονομαζόταν η περιοχή επί τουρκοκρατίας. Ανάμεσα στα επαγγέλματα του κτηνοτρόφου, του υλοτόμου και του γεωργού, οι Κραβαρίτες ασκούσαν συστηματικά και αυτό της.. επαιτείας! Ζητιάνοι δηλαδή, όπως αναφέρει και στο γνωστό του μυθιστόρημα ο Καρκαβίτσας. Μάλιστα η φτώχεια τους οδήγησε να αναπτύξουν σε τέτοιον βαθμό την «τέχνη» τους, που χρησιμοποιούσαν ακόμα και τη δική τους συνθηματική γλώσσα, τα «Μπολιάρικα». Με την πάροδο του χρόνου στήθηκε ένας ολόκληρος μύθος γύρω από αυτήν την ιδιαίτερη έφεση των Κραβαριτών στη ζητιανιά και τα σαράντα πέντε χωριά της ορεινής περιοχής τυλίχθηκαν στην αχλύ του θρύλου, της φαντασίας, αλλά και της... υπερβολής.
Στην πλατεία της Ανω Χώρας δεσπόζει ο ναός της Αγ. Παρασκευής με τα δύο καμπαναριά του και σε ελάχιστη απόσταση, μουσειακό είδος πια, το λεωφορείο της γραμμής, η παλιά Μercedes, που μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '80 εκτελούσε το ηρωικό ταξίδι από τη Ναύπακτο για τα χωριά των Κραβάρων. Σήμερα τόσο η Ελατού όσο και η Ανω Χώρα, καθώς διαθέτουν εξαιρετικούς ξενώνες και υποδομή για φαγητό, θεωρούνται, όχι άδικα, από τα πλέον δημοφιλή ορεινά τουριστικά θέρετρα της χώρας.

Η γέφυρα του Εύηνου όπως τη βλέπουμε από την Περδικόβρυση.

Διαδρομές στα δάση και τα βουνά
M πόλικες είναι οι διαδρομές που μπορείτε να κάνετε χρησιμοποιώντας την Ελατού ή την Ανω Χώρα ως εφαλτήριο. Βέβαια έπειτα από χιονόπτωση, φρόνιμο θα ήταν ακόμη κι αν έχετε τετρακίνητο όχημα, να περιοριστείτε στους κεντρικούς ασφάλτινους δρόμους που εκχιονίζονται συχνά, για να μην μπλέξετε σε περιπέτειες.
Ανω Χώρα - Αμπελακιώτισσα: Διασχίζουμε την Ανω Χώρα και στρίβουμε αριστερά όπως δείχνουν οι πινακίδες για Αμπελακιώτισσα. Ο δρόμος στο σύνολό του ασφάλτινος, περιηγείται μέσα από υπέροχα δάση, περνά τη γέφυρα του ποταμού Κάτσαλου και συνεχίζει ανηφορικά για την Αμπελακιώτισσα (παλιότερα Kοζίτσα). Συνολικά θα καλύψετε μια απόσταση 14 χιλιομέτρων. Αντίκρυ από τον οικισμό της Αμπελακιώτισσας, σε δασωμένο ύψωμα, συναντάμε το ομώνυμο μοναστήρι που έχει να διηγηθεί τη δική του ιστορία. Εδώ λοιπόν το 1455, βρέθηκε από ποιμένες η εικόνα της Θεοτόκου, κρεμασμένη σ' ένα δέντρο. Ο θρύλος θέλει να έρχεται από τα Αμπελάκια της Θεσσαλίας με θαυματουργό τρόπο. Οταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στη θεσσαλική πεδιάδα έκαψαν το εκεί μοναστήρι και πέταξαν το εικόνισμα στον Πηνειό. Το 1456 με τη συνδρομή των Αμπελακιωτών θεμελιώθηκε ο ναός, ενώ το 1469 δημιουργήθηκαν οι πρώτοι μοναστικοί πυρήνες. Το μοναστήρι λόγω των πλούσιων εκκλησιαστικών του κειμηλίων έχει χαρακτηριστεί ως «ιερά κιβωτός της Ναυπακτίας».

Το θρυλικό λεωφορείο που σκαρφάλωνε για περισσότερα από 30 χρόνια τις πλαγιές των βουνών της Ναυπακτίας έχει παρκάρει στην Ανω Χώρα.

Ερχόμενοι από Ανω Χώρα και πριν αρχίσουμε ν' ανηφορίζουμε για Αμπελακιώτισσα, θ' ακολουθήσουμε τον χωμάτινο δρόμο προς τα χωριά Πόδος και Χόμορη σε μια ενδιαφέρουσα διαδρομή μέσα από δάσος. Βέβαια οι εκατοντάδες επισκέπτες που συνωστίζονται στις γειτονιές της Ανω Χώρας σπάνια θα έρθουν μέχρι εδώ κι ας είναι και αυτά τα χωριά από τα πιο όμορφα της ορεινής Ναυπακτίας. Ετσι για την ιστορία, ν' αναφέρουμε πως η Χόμορη στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν έδρα Επισκοπής και είχε δικό της ονομαστό σχολείο. Το γεροδεμένα πέτρινα κτίρια χτισμένα από σχιστόλιθο που ακόμη παλεύουν πεισματικά με τα γυρίσματα των καιρών, μαρτυρούν τις εποχές που πέρασαν. Στο χωριό Χόμορη (16 χλμ.) θα πατήσουμε άσφαλτο κι αν θέλουμε θα ανηφορίσουμε για Πλάτανο ή θα στραφούμε βόρεια για Χάνι Λιόλιου και θα συνεχίσουμε κατηφορίζοντας τον ασφάλτινο δρόμο για την Ευηνολίμνη.
Ανω Χώρα - Κρυονέρια: Ετσι όπως θα έρχεστε από Ελατού, φθάνοντας στην Ανω Χώρα, μπορείτε να συνεχίσετε ευθεία όπως δείχνουν οι ταμπέλες για Κρυονέρια. Ο δρόμος σχετικά στενός με άφθονα ζιγκ- ζαγκ ελίσσεται μέσα από αρχέγονα ελατοδάση, όμως χρειάζεται προσοχή έπειτα από χιονόπτωση, παρότι εκχιονίζεται συχνά. Τα Κρυονέρια (παλιότερη ονομασία Κουτολίστια) είναι ένα όμορφο χωριό, κτισμένο σε ύψος 1.100 μέτρων στη βόρεια πλαγιά του όρους Φτερόπυργο, σε προνομιακό σημείο που προσφέρει την καλύτερη ίσως θέα σε όλη την περιοχή. Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήρθαν εδώ στις αρχές του 19ου αιώνα από την περιοχή της Σπερχειάδας, κατατρεγμένοι από τον Τούρκο αγά. Εδώ, εκτός από 1-2 καφενεία που τον χειμώνα κλείνουν και αυτά, δεν θα βρείτε κάποια άλλη υποδομή.

Η παλιά αγορά της Ανω Χώρας.

Πανέμορφη είναι η διαδρομή Κρυονέρια - Περδικόβρυση (χωματόδρομος υπό ασφαλτόστρωση, 11 χιλιόμετρα). Από Περδικόβρυση (παλιότερα Σινίστα) ασφάλτινος πλέον δρόμος οδηγεί στη νεότευκτη λίμνη του Εύηνου (δυτικά) ή στην Αρτοτίνα και το Λιδορίκι (ανατολικά). Επίσης στην Περδικόβρυση μπορείτε να έρθετε και από Αμπελακιώτισσα (16 χλμ.), μια διαδρομή με πολλές και δύσκολες στροφές, βατή μόνο με 4Χ4 και μόνο για λίγους μήνες το καλοκαίρι (στη θέση Ράχη Τσεκούρα υψόμ. 1.450 τα χιόνια μένουν μέχρι το Μάη).
Ακολουθώντας το ποτάμι: Ερχόμενοι από Ναύπακτο αν θέλετε να γλιτώσετε χιλιόμετρα και παράλληλα να απολαύσετε μια υπέροχη διαδρομή δίπλα στο ποτάμι, θα ακολουθήσετε τον αγροτικό δρόμο που θα δείτε δεξιά σας, εκατό μέτρα μόλις περάσετε τη διασταύρωση για Λιδορίκι. Αν έχετε όχημα 4Χ4 ακολουθήστε τον άφοβα καθώς ο δρόμος έχει πρόσφατα καθαριστεί και οι ντόπιοι τον χρησιμοποιούν συχνά. Μετά 9 χλμ. πορείας θα βγείτε στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί από την Τερψιθέα στην Ελατού.

Ο πατέρας Ραφαήλ που πέρασε τα τελευταία 35 χρόνια της ζωής του στη Μονή Αμπελακιώτισσας, απεβίωσε το 2009.

Fast Info
Το μονοπάτι του Κάκαβου
Είναι γνωστό και σαν «μονοπάτι του Ηρακλή» γιατί σύμφωνα με τη μυθολογία αυτό χρησιμοποίησε ο ημίθεος για να πάει από την Πελοπόννησο στην πόλη Πλεύρωνα της Αιτωλίας. Συνδέει τα χωριά Ανω Χώρα και Αμπελακιώτισσα περνώντας μέσα από την πανέμορφη χαράδρα την οποία διατρέχει ο ποταμός Κάκαβος. Το μονοπάτι δεν συντηρείται σωστά, ωστόσο για τον έμπειρο πεζοπόρο παραμένει εξαιρετικά ενδιαφέρον. Σχετικά πιο βατό είναι το πρώτο τμήμα από Ανω Χώρα μέχρι το ποτάμι και το πέτρινο γεφύρι (διάρκεια 90 λεπτά). Πληροφορίες και σχετικές οδηγίες θα σας δώσουν στα ξενοδοχεία της Ανω Χώρας.

Μονή Αμπελακιώτισσας.

Η Σχολή της Μεγάλης Λομποτίνας
Αν και δεν υπάρχουν σαφείς αναφορές είναι βέβαιο ότι ήδη από τον 18ο αιώνα, λειτουργούσε στη Μεγάλη Λομποτίνα (Ανω Χώρα) Σχολή όπου δάσκαλος ήταν ο περίφημος Ηπειρώτης ιερομόναχος Ανανίας Δερβισιάνος και ένας από τους μαθητές του ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός. Τη σχολή την είχαν υπό την επίβλεψή τους ισχυρές κραβαρίτικες οικογένειες όπως αυτή των Καναβαίων, των Χρυσοβέργηδων, των Σωτηροπουλαίων που διατηρούσαν άριστες διασυνδέσεις με την «Υψηλή Πύλη».
Αρχαίοι Αποδοτοί
Κάτοικοι της Ορεινής Ναυπακτίας ήταν οι Αποδοτοί, συγγενικό φύλο των Αιτωλών. Μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα των αρχαίων Αποδοτών ήταν το Αιγίτιο που πιθανόν να βρισκόταν στις παρυφές του όρους Κόρακα. Η πόλη σύμφωνα με τον Θουκυδίδη καταλήφθηκε από τους Αθηναίους με στρατηγό τον γνωστό ρήτορα Δημοσθένη το 426 π.Χ.

Η Αμπελακιώτισσα, ένα ήσυχο χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων.

Λαογραφικό Μουσείο Τερψιθέας
Στο παλιό Δημοτικό Σχολείο του χωριού λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο όπου εκτός από τα πολλά εργαλεία καθημερινής χρήσης έχουν οργανωθεί «εκκλησιαστική γωνιά», «σχολική γωνιά», «γωνιά των παντοπωλείων». Το μουσείο βρίσκεται δίπλα στην πλατεία της Τερψιθέας (www.terpsithea.net).
Διαμονή
Ελατού
Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το ξενοδοχείο «Ελατού» (26340 53000, www.hotel-elatou.gr) με προνομιακή θέα στο ελατοδάσος και άψογο service
Ανω Χώρα

Το παχύ πέπλο χιονιού «καταπίνει» το ελατοδάσος.

«Crystal mountain» (26340 41555-7, www.crystalmountain.gr). Μεγάλη μονάδα στις παρυφές του χωριού με άνετους χώρους στάθμευσης και καφέ - εστιατόριο. «Village inn» (26340 41433-4, www.village-inn.gr). Πέτρινος παραδοσιακός ξενώνας.
«Το Κανναβέικο» (26340 41077, 26340 26101, www.kannaveiko.gr). Το ανακαινισμένο αρχοντικό της βυζαντινής οικογένειας των Κανναβαίων λειτουργεί τώρα ως ξενώνας.
«Τα Πέτρινα» (26340 41101 www.petrina.gr). Πέτρινες κατοικίες, αμφιθεατρικά χτισμένες.

Τα Κρυονέρια είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της περιοχής, αλλά δυστυχώς δεν διαθέτει καμία υποδομή.

Επίσης υπάρχει ο «Ξενώνας Αλθαία» (26340 26438, www.althaiahotel.gr) και το ολοκαίνουργιο «Πανδοχείο της Ρίνας» (6944 667860, www.rina.gr).
Κάτω Χώρα
Αυτόνομες ξύλινες πολυτελείς κατοικίες «Ξένιος» (26340 41111, www.xenios-katohora.gr)
Αμπελακιώτισσα
Ξενώνας «Δρυάδες» (26340 41633, 26340 22874, www.dryades-xenonas.gr)
Λάλικα
Στο δρόμο από Ανω Χώρα για Κρυονέρια θα βρείτε τον ξενώνα «Φάρμα Μίχου» (26340 48781, www.farmamichou.gr) που διαθέτει και εστιατόριο.
Λιμνίτσα
Ξενώνας «Το Πέτρινο» (26340 52588, www.petrino.info).
Φαγητό
Πολύ καλό είναι το εστιατόριο του ξενοδοχείου «Ελατού» όπου θα δοκιμάσετε σπιτικούς λαχανοντολμάδες, γίδα βραστή και παραδοσιακές πίτες. Στον δρόμο από Ελατού για Ανω Χώρα υπάρχει το καφέ εστιατόριο «Λώλος» (6977 622217).
Στην Ανω Χώρα θα βρείτε τις παραδοσιακές ταβέρνες «Πλατάνι» (26340 41002) και «Αποδοτία» (26340 41328). Επίσης, την ψησταριά «Πατούχας» (26340 41392) από τις παλιότερες της Ορεινής Ναυπακτίας. Στην Αμπελακιώτισσα, στο κέντρο του χωριού, μπορείτε να καθίσετε στην ταβέρνα «Κυρία Σία» (26340 41210) όπου θα ζητήσετε οπωσδήποτε αρνάκι και κατσίκι ψητό και κόκορα αλανιάρη με μακαρόνια. Στη Λιμνίτσα λειτουργούν οι ταβέρνες «Το Τζάκι» (26340 52322) και «Το Πέτρινο» (26340 52588).
Κείμενο: Φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης
 www.viewsofgreece.gr